Prezentacja efektów projektu LIFE-IP MALOPOLSKA w Lizbonie

Na zaproszenie Portugalskiej Agencji Środowiska, cele i efekty projektu zintegrowanego LIFE-IP MALOPOLSKA zostały zaprezentowane na konferencji odbywającej się 23 października w Lizbonie. Spotkanie było poświęcone projektom LIFE w zakresie ochrony powietrza i ochrony klimatu.

Projekty LIFE w Europie

W trakcie konferencji przedstawione zostały projekty LIFE z kilku krajów unijnych. Między innymi LIFE SHARA, którego celem jest wzmocnienie polityki Hiszpanii i Portugalii w zakresie adaptacji do zmian klimatu, projekt LIFE Index Air, w ramach którego wyznaczana jest indywidualna ekspozycja mieszkańców wybranych miast europejskich na zanieczyszczenie powietrza, a także włoski projekt LIFE MONZA badający efekty wdrożenia strefy ograniczonej emisji hałasu.

Uczestnicy konferencji byli zainteresowani działaniami w zakresie ochrony powietrza realizowanymi w Małopolsce, w szczególności wprowadzonymi przepisami antysmogowymi oraz dofinansowaniem do wymiany urządzeń grzewczych.

Wymiana doświadczeń z innymi projektami LIFE jest częścią zadania E.3 „Tworzenie sieci wymiany doświadczeń z innymi projektami” w ramach projektu zintegrowanego LIFE pn.: „Wdrażanie Programu ochrony powietrza w województwie małopolskim – Małopolska w zdrowej atmosferze”, wspieranego z instrumentu finansowego LIFE Unii Europejskiej.

[easy_image_gallery gallery=”932″]

W ramach drugiej edycji konkursu Nasze Powietrze została ogłoszona lista najwyżej ocenionych przez komisję projektów. Spośród 19 wniosków spełniających wymogi formalne, wybranych zostało 12, które zakwalifikowano do dofinansowania. W najbliższym czasie podpisane zostaną umowy o dofinansowanie grantów o łącznej wartości 136 431 zł.

Wybrane projekty:

  • Zabierzowski Alarm Smogowy – Pogromcy smogów,
  • Fundacja 360! – Wyjście smoga 2017/2018,
  • Stowarzyszenie Przedsiębiorców im. Dietla – #ZagłębieBezSmogu,
  • Stowarzyszenie”Eko-Aura Małopolska” – Czyste powietrze dla Tuchowa,
  • Stowarzyszenie Bo Miasto – Katowicka Liga Antysmogowa – działania aktywizujące i edukacyjne na dzieci i młodzieży na rzecz #czystepowietrze w Katowicach,
  • Stowarzyszenie na rzecz ochrony dziedzictwa przyrodniczego „Eko Poprad” – Od przedszkola do seniora MUSZYNA wypowiada walkę przeciwko „SMOGOWI”,
  • Fundacja Niezależny Instytut Edukacji Emocjonalnej – Parada SoGoSmoków-Dziecięce Zaangażowanie na rzecz czystego powietrza,
  • Stowarzyszenie Pura Vida – Nie kopcę, chcę odetchnąć,
  • Stowarzyszenie Buggy Gym – Rusz powietrzem z Buggy Gym,
  • Tatrzańska Izba Gospodarcza – Eko challenger,
  • Centrum Rozwoju Inicjatyw Społecznych CRIS – Uchwała antysmogowa na co dzień,
  • Raciborskie Stowarzyszenie Samorządowe „Nasze Miasto” – Smog nasz powszedni.

Program grantowy „Nasze Powietrze” realizowany jest przez stowarzyszenie Krakowski Alarm Smogowy w ramach działania E.2 „Lokalne działania informacyjno-edukacyjne w zakresie ochrony powietrza” projektu zintegrowanego LIFE pn.: „Wdrażanie Programu ochrony powietrza w województwie małopolskim – Małopolska w zdrowej atmosferze”, wspieranego z instrumentu finansowego LIFE Unii Europejskiej.

W ostatnich miesiącach Ekodoradcy Projektu zintegrowanego LIFE w zakresie wdrażania Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego – Małopolska w zdrowej atmosferze, realizowali szereg działań o charakterze informacyjno-edukacyjnym.

Korzystając z przyjemnej letniej pogody gminy województwa małopolskiego organizowały liczne festyny, pikniki, wydarzenia sportowe i inne spotkania w plenerze, które były doskonałą okazją do zaangażowania mieszkańców gmin i zainteresowania ich tematyką jakości powietrza. Ekodoradcy wykazywali się dużą kreatywnością w organizowaniu swoich stanowisk, gdzie każdy mógł uzyskać poradę w zakresie wymiany ogrzewania na ekologiczne, termomodernizacji, dostępnych programów pomocowych, a nawet zobaczyć i dotknąć kotłów najwyższej klasy, pomp ciepła czy paneli fotowoltaicznych. Ekodoradcy postawili również na współpracę, z zaangażowaniem wspierali się w trakcie weekendowych wydarzeń plenerowych, dzięki czemu treści edukacyjne mogły dotrzeć do większej liczby osób.

Kampania informacyjna

Rozległa kampania informacyjna to niezbędny element wprowadzonego w dniu 1 lipca 2017 r. zakazu wykorzystywania węgla złej jakości oraz wilgotnego drewna na terenie całego województwa małopolskiego. W życie weszła bowiem tzw. Uchwała Antysmogowa dla województwa małopolskiego, uchwalona w styczniu 2017 przez Sejmik Województwa Małopolskiego. Widząc potrzeby w zakresie informowania mieszkańców o zmianie obowiązującego prawa, Ekodoradcy dystrybuowali specjalne przygotowane na ten cel ulotki oraz zamieszczali informacje na stronach internetowych gmin, w mediach społecznościowych oraz  lokalnej prasie. Rozdystrybuowano setki broszur i ulotek informacyjnych, przypominając, że lato szybko się kończy, a sezon grzewczy znów przywita nas smogowymi epizodami.

W ciągu 12 miesięcy (październik 2016 r. – wrzesień 2017 r. ) Ekodoradcy:

  • udzielili porad i pomocy 127,3 tys. Małopolanom
    (w biurze, w terenie, telefonicznie i pisemnie)
  • zorganizowali 1,3 tys. spotkań dla mieszkańców,
    w których udział wzięło 26 tys. osób
  • przeprowadzili 317 wykładów w szkołach z udziałem
    12,4 tys. osób
  • przeprowadzili 725 kontroli u mieszkańców w zakresie spalania odpadów, w trakcie których w 18 przypadkach stwierdzono naruszenie prawa
  • w sezonie grzewczym przebadali kamerą termowizyjną
    1 tys. budynków
    prywatnych i publicznych

Zapraszamy na naszą stronę: Materiały edukacyjne

[easy_image_gallery gallery=”251″]

W dniu 10 października 2017 przedstawiciele Województwa Małopolskiego, zaproszeni przez Parlament Europejski, uczestniczyli w konferencji zorganizowanej w Brukseli, której tematem były pierwsze efekty realizacji projektów zintegrowanych LIFE w Unii Europejskiej.

Projekty zintegrowane LIFE

Celem spotkania było przedstawienie członkom Komisji Ochrony Środowiska Naturalnego oraz Komisji Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności (ENVI) Parlamentu Europejskiego, a także wszystkim osobom realizującym projekty w ramach Programu LIFE na lata 2014-2020, pierwszych efektów działań projektów zintegrowanych.

W konferencji uczestniczyli: Jean-Claude Mericol – Dyrektor Programu LIFE Komisji Europejskiej, Peter Heck – Dyrektor Zarządzający Programu LIFE-IP Zenapa, Rolf Johnsen – Koordynator Programu LIFE-IP C2CCC, Elisabetta Maria Rossi – Koordynator Techniczny Programu LIFE-IP GESTIRE2020. Ze strony Województwa Małopolskiego efekty działań projektu zintegrowanego LIFE pn.”Wdrażanie Programu Ochrony Powietrza dla Województwa Małopolskiego” zaprezentował Pan Tomasz Pietrusiak – Zastępca Dyrektora Departamentu Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego.

[easy_image_gallery gallery=”144″]

Przeciwnicy przepisów antysmogowych twierdzą, że są one przyczyną wzrostu cen węgla. Ceny węgla rosną na rynkach globalnych, i to jest główną przyczyną, dla której ceny węgla rosną w Polsce. Przykładowo, tona węgla w największym hubie węglowym w Rotterdamie 31.08.2016 kosztowała 56,80 USD, a rok później już ponad 50% więcej. Trudno raczej te globalne zmiany przypisywać wpływowi uchwał anytsmogowych na Śląsku i w Małopolsce.

Fakty i mity o uchwałach anytsmogowych

Zakaz spalania odpadów węglowych

Uchwały antysmogowe zakazują spalania odpadów węglowych – mułów i flotokoncentratów. Prawdą jest że są to paliwa bardzo tanie – kosztujące około 300 zł za tonę. Jednak ich jakość też jest bardzo niska – charakteryzują się bardzo niską wartością opałową. Co to oznacza dla zwykłego Kowalskiego? Oznacza to, że żeby wyprodukować taką samą ilość energii musi zużyć dwa razy więcej paliwa tańszego niż paliwa droższego – bo kluczową kwestią jest właśnie wartość opałowa. W przypadku mułów i flotokoncentratów zawartość popiołu może dochodzić nawet do 50%. A więc połowa tego co wrzucamy do pieca po prostu nie odda żadnej energii.

Inną kwestią jest szkodliwość spalania odpadów węglowych. Ze względu na ich marną jakość, dużą zawartość popiołu, wilgoci, siarki czy chloru, spalanie ich w kotłach domowych powoduje bardzo wysoką emisję pyłu, rakotwórczego benzo(a)pirenu czy silnie toksycznych dioksyn. Z tego względu spalanie mułu i flotokoncentratu w domowych kotłach musi być zakazane. Tak jak zakazane jest spalanie śmieci.

Warto przy tym zaznaczyć, że sprzedaż mułów czy flotokoncentratów była zabroniona przed 2003 rokiem. Później wymogi dotyczące węgla sprzedawanego do gospodarstw domowych uległy rozluźnieniu i przestały być obowiązkowe. W tym samym czasie, ze względu na zmiany technologiczne w produkcji węgla lepszej jakości, kopalnie zaczęły produkować coraz więcej odpadów węglowych.

Uchwały antysmogowe wprowadzają również wymóg stopniowej wymiany kotłów i pieców, które emitują duże ilości zanieczyszczeń, tak zwanych kopciuchów. Na ten cel samorządy oferują dotacje. Ministerstwo Rozwoju zapowiedziało w tym zakresie specjalny program dla najuboższych, wspierający ich w wymianie kotłów i zakupie paliwa. Nowoczesne kotły niskoemisyjne mają bardzo wysoką sprawność – około 85%. Oznacza to, że z każdej jednostki węgla wykorzystywane jest aż 85% energii w nim zawartym. Sprawność kopciuchów to około 55% – co oznacza, że aż 45% energii zawartej w paliwie nie jest wykorzystywana, marnuje się.

Koszty ogrzewania

Koszt ogrzewania odpadem węglowym w starym piecu lub kotle jest praktycznie taki sam jak koszt ogrzewania wysokokalorycznym węglem w kotle nowoczesnym. W skali roku różnica ta to około 250 zł rocznie, czyli około 65 groszy dziennie. Zatem, koszt ogrzewania w przypadku wymiany starego kotła węglowego, na nowy, niskoemisyjny, pozostaje na niemal takim samym poziomie.

Fakty i mity o uchwałach anytsmogowych

Różnica w koszcie ogrzewania między mułem (1390 zł), a węglem dobrej jakości (1438 zł) to 48 zł rocznie czyli 13 groszy dziennie.

Argumentem często podnoszonym przez przeciwników przepisów antysmogowych jest twierdzenie, że węglem palą jedynie ubodzy. Jest to twierdzenie po prostu nieprawdziwe. Jak pokazują dane Instytutu Ekonomii Środowiska, 70% domów jednorodzinnych w Polsce jest ogrzewanych węglem. Oznaczałoby to, że 70% domów jednorodzinnych w Polsce należy do osób ubogich. Skala wykorzystywania węgla do ogrzewania jest znacznie szersza niż skala ubóstwa.

Fakty i mity o uchwałach anytsmogowych

Dane w rozbiciu na grupy dochodowe również pokazują, że węgiel jest w porównywalnym stopniu wykorzystywany przez osoby z niższej jak i wyższej grupy dochodowej. Kotła/pieca węglowego używa aż 66,4% z wyższej grupy dochodowej i 74,9% z niższej grupy dochodowej.

Fakty i mity o uchwałach anytsmogowych

Popyt na węgiel

Kolejnym argumentem podnoszonym przez przeciwników przepisów antysmogowych jest to, że wymuszają one rezygnację z węgla złej jakości, przez co znacznie wzrośnie popyt na węgiel dobrej jakości i polskie kopalnie nie będą w stanie zastąpić tak dużego popytu. Podnoszone jest to jako argument przeciwko zakazywaniu stosowania węgla gorszej jakości.

Powyższe obawy nie są jednak uzasadnione. Popyt na węgiel dobrej jakości nie ulegnie znacznemu wzrostowi z prostego powodu: większość wymian starych kotłów na węgiel to wymiany na inny rodzaj ogrzewania: ciepło sieciowe, gaz, energia elektryczna, pompy ciepła, itp. Przykładowo, w Małopolsce w latach 2013-2015 w jedynie 30% przypadków stare kotły węglowe zostały wymienione na nowoczesne kotły węglowe. W 70% przypadków wymieniono je na źródło ciepła nie oparte o węgiel.

Należy również zaznaczyć, że uchwały antysmogowe zawierają bardzo długie okresy przejściowe, dzięki czemu producenci węgla będą w stanie dostosować się do nowych wymogów. W zależności od województwa te okresy kończą się w 2026-2028 roku. Wymiany na niskoemisyjne kotły będą więc rozłożone na wiele lat.

W poniedziałek (2 października 2017 r.) rozpoczęła się w Polsce kontrola w zakresie jakości powietrza prowadzona przez Europejski Trybunał Obrachunkowy. Kontrola ma na celu sprawdzenie projektów realizowanych w zakresie poprawy jakości powietrza, które finansowane są przez Komisję Europejską.

Od 3 do 6 października br. audyt prowadzony jest w Małopolsce. Sprawdzeniu podlegają następujące projekty:

  • Projekt zintegrowany LIFE „Wdrażanie Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego – Małopolska w zdrowej atmosferze”
  • Program ograniczenia niskiej emisji dla miasta Krakowa
  • Termomodernizacja budynków oświatowych w Gminie Miejskiej Kraków
  • Zintegrowany transport publiczny w aglomeracji krakowskiej – II etap
  • Budowa instalacji odazotowania spalin dla kotłów nr 3 i 4 w EDF Polska S.A. Oddział nr 1 w Krakowie

Program ochrony powietrza

W trakcie pierwszego dnia kontroli omówiono strategię poprawy jakości powietrza dla Małopolski – Program ochrony powietrza dla województwa małopolskiego, wsparcie finansowe na regionalną politykę energetyczną ze środków RPO WM na lata 2014 – 2020, działania Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie w zakresie prowadzonych kontroli w gminach. Na zakończenie tego dnia, kontrolerzy z ETO odbyli wizytę na stacji pomiarowej zlokalizowanej przy al. Karsińskiego oraz w Krajowym Laboratorium Referencyjnym i Wzorcującym Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska.

Projekt LIFE

W drugim dniu kontroli zaprezentowano cele i założenia projektu zintegrowanego LIFE „Wdrażanie Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego – Małopolska w zdrowej atmosferze” wraz ze wskazaniem dotychczasowych efektów wdrażania programu. Zatrudnieni w ramach projektu Eko-doradcy, z gminy Gdów, Wolbrom Wadowice oraz Zakopane zaprezentowali swoje działania podejmowane lokalnie w zakresie poprawy jakości powietrza. Działania w projekcie LIFE zaprezentowało także miasto Kraków oraz Krakowski Alarm Smogowy. Warto przypomnieć, iż projekt LIFE-IP MALOPOLSKA został pozytywnie oceniony przez Komisję Europejską i uznany za najlepszy spośród 39 projektów zintegrowanych zgłoszonych z obszaru Unii Europejskiej.

W trakcie spotkań wielokrotnie wskazywano na bariery skutecznego wdrażania działań, wskazując m.in. na brak przepisów prawa regulujących parametry jakościowe paliw stałych dopuszczonych do sprzedaży osobom indywidualnym, określających procedury kontroli emisji z eksploatowanych kotłów na paliwa stałe czy przepisów umożliwiających wdrożenie stref ograniczonej emisji komunikacyjnej w centrach miast. Zwrócono także uwagę na wstrzymanie na szczeblu krajowym dofinansowania do wymiany urządzeń grzewczych (program KAWKA) oraz do termomodernizacji budynków jednorodzinnych (program RYŚ).

Kontrola NIK

Jednocześnie w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Małopolskiego kontrolę w zakresie planowania, realizacji i monitorowania działań mających na celu osiągnięcia wymaganej jakości powietrza na obszarze województwa rozpoczęła Najwyższa Izba Kontroli.

Województwo Małopolskie od lat podejmuje nowatorskie w skali Polski działania w ramach posiadanych kompetencji, które służą poprawie jakości powietrza i warunków życia mieszkańców. Jednakże brak wsparcia na poziomie krajowym powoduje, że skuteczność podejmowanych działań jest ograniczona oraz zagrożona jest możliwość osiągnięcie szybkich efektów poprawy jakości powietrza w regionie.

Przypomnijmy, iż Europejski Trybunał Obrachunkowy jest niezależnym zewnętrznym kontrolerem Komisji Europejskiej. Odpowiada za kontrolowanie prawidłowego gromadzenia i wykorzystywania funduszy UE oraz pomaga w doskonaleniu zarządzania finansami UE. Kontrola ETO w Polsce potrwa do 6 października 2017 r. Kontrolę koordynuje Ministerstwo Środowiska. Podobne kontrole realizowane są w Niemczech, Belgii, Włoszech, Czechach oraz Bułgarii.

Od 1 listopada br. w gminie Dobczyce rozpocznie się druga akcja pomiarów porównawczych dostępnych na rynku sensorów pyłu zawieszonego. Organizatorem akcji jest Województwo Małopolskie, we współpracy z Głównym Inspektoratem Ochrony Środowiska, Akademią Górniczo-Hutniczą w Krakowie, Gminą Dobczyce oraz Stowarzyszeniem Krakowski Alarm Smogowy. Celem akcji jest weryfikacja i ocena wiarygodności szeroko dostępnych sensorów pyłu oraz metod modelowania poprzez porównanie otrzymanych wyników z wynikami uzyskanymi pomiarem metodą referencyjną urządzeń GIOŚ. Pomiary będą trwały do dnia 28 lutego 2018 r. W stosunku do I tury pomiarów porównawczych wprowadzono zmiany polegające na ocenie pomiarów zanieczyszczenia zarówno pyłem zawieszonym PM10 jak i pyłem PM 2.5, oraz możliwość uczestnictwa w pomiarach podmiotów oferujących pomiary jakości powietrza w oparciu o wyniki modelowania. Szczegółowe zasady akcji pomiarowej przedstawione są w regulaminie pomiarów porównawczych:

Regulamin pomiarów porównawczych w sezonie 2017/2018

Formularz zgłoszeniowy

Akcja porównawcza zakończy się sporządzeniem raportu z przeprowadzonych badań przez naukowców z AGH oraz ekspertów z GIOŚ. Raport będzie publikowany i powszechnie dostępny dla gmin i mieszkańców.

Serdecznie zapraszamy wszystkie zainteresowane podmioty do udziału w naszej akcji ! Zgłoszenia należy dokonać na adres mailowy: powietrze@umwm.pl poprzez przesłanie formularza zgłoszeniowego wraz z załącznikami. Przed zgłoszeniem należy zapoznać się z regulaminem.

Pomiary odbywają się w ramach projektu zintegrowanego LIFE „Małopolska w zdrowej atmosferze” realizowanego przy wsparciu programu LIFE Unii Europejskiej w obrębie działania D.1 „Monitoring  efektów  wdrażania  Programu ochrony  powietrza  dla województwa małopolskiego (MPOP)”.

Wojewódzki Sąd Administracyjny wydał 3 października 2017 roku wyrok w sprawie czterech skarg złożonych na uchwałę Sejmiku Województwa Małopolskiego w sprawie wprowadzenia na obszarze województwa małopolskiego ograniczeń i zakazów w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw.

Skargi dwóch firm prowadzących działalność w zakresie dystrybucji węgla zostały odrzucone ze względu na brak wykazania naruszenia ich interesu prawnego. Przepisy uchwały nie ograniczają bowiem swobody gospodarczej i nie zabraniają sprzedaży urządzeń grzewczych lub paliw stałych.

W przypadku skarg dwóch osób fizycznych, które wykorzystują do ogrzewania pozaklasowe kotły na paliwa stałe, skargi zostały rozpatrzone i oddalone. Wyrok potwierdził, iż uchwała antysmogowa dla Małopolski została przyjęta zgodnie z prawem oraz spełnia wymagania art. 96 ustawy Prawo ochrony środowiska. Sąd podkreślił, że samorządy województw mogą przyjmować ograniczenia w zakresie eksploatacji instalacji i stosowania paliw, gdy wymaga tego sytuacja złej jakości powietrza. Uchwała realizuje konstytucyjne prawo obywateli do życia w czystym środowisku oraz ochrony ich zdrowia. Przepisy obowiązujące w Małopolsce zostały również uznane za zgodne z przepisami unijnymi, gdyż wdrażają europejskie wymagania w zakresie poprawy jakości powietrza.

Uchwała antysmogowa dla Małopolski weszła w życie 1 lipca 2017 roku i wprowadziła zakaz stosowania mułów i flotów węglowych oraz drewna o wilgotności powyżej 20%, a także zakaz eksploatacji nowych kotłów i kominków, które nie spełniają unijnych standardów ekoprojektu. Mieszkańcy Małopolski mają czas do końca 2022 roku na wymianę istniejących kotłów nie spełniających norm emisji oraz do końca 2026 roku w przypadku eksploatacji kotłów 3 lub 4 klasy.

Uchwały antysmogowe zostały przyjęte rownież w województwie śląskim i opolskim, natomiast prace nad przygotowaniem podobnych przepisów trwają w województwach dolnośląskim, mazowieckim, łódzkim i wielkopolskim.

Więcej informacji o uchwale: https://powietrze.malopolska.pl/antysmogowa

Zdjęcie: Marcin Hałat, Wikipedia Commons