Małopolska bez smogu!

Od 16 listopada, w ramach akcji „Małopolska bez smogu” realizowanej przez Radio Kraków i Polski Alarm Smogowy we współpracy z Województwem Małopolskim, przenośne pyłomierze badały jakość powietrza w kolejnych trzech podkrakowskich gminach: w Wieliczce, Zielonkach i gminie Zabierzów (Brzezie).

Na 12 pełnych dni pomiaru w gminie Wieliczka i miejscowości Brzezie, podczas trzech dni została przekroczona dopuszczalna dobowa norma stężenia pyłu PM10 (50 ug/m3).
W Zielonkach były dwa takie dni. Dla porównania w Krakowie średnie stężenie (z 8 stacji WIOŚ) przekraczało normę również przez trzy dni. Przypomnijmy: według polskiego prawa normy zanieczyszczenia powietrza pyłem PM10 mogą być przekroczone w ciągu całego roku przez 35 dni.

Pomimo utrzymującej się podczas pomiarów dość dobrej, „niesmogowej” pogody, odnotowano wysokie odczyty średnich godzinnych stężeń w trzech badanych gminach. Zjawisko zachodziło szczególnie w godzinach wieczornych, kiedy w domach rozpalane są piece i kotły. Często wartości były dużo wyższe niż stężenia na stacjach pomiarowych w Krakowie!

Zielonki, Wieliczka, Brzezie (Gmina Zabierzów) – podsumowanie szczegółowe  

W czasie pierwszego dnia pomiarów (16.11) godziny wieczorne przyniosły spadek prędkości wiatru. Spowodowało to kumulowanie się zanieczyszczenia pochodzącego ze spalania węgla
i drewna. Dane pomiarowe przedstawia poniższy wykres. Stężenia wieczorne w Brzeziu i Zielonkach były niemal dwukrotnie wyższe niż średnie stężenia dla Krakowa.

Wykresy przedstawiają zestawienie wszystkich badanych miejscowości z uśrednionymi wartościami dla stacji WIOŚ znajdującymi się na terenie miasta Kraków.

Również 19 listopada odnotowano zwiększoną emisję związaną ze spalaniem paliw stałych. Wynikało to z mniejszej  prędkości wiatru na terenie Małopolski i niskich temperatur. Ponownie w godzinach wieczornych, szczególnie w gminie Zabierzów, zaobserwowano dużo wyższe stężenia pyłów niż w Krakowie.

Ciekawym przypadkiem w trakcie prowadzonych pomiarów był dzień 23 listopada. W tym dniu tylko na terenie Wieliczki zanotowano podwyższone wartości stężenia pyłu w godzinach od 15.00 do 22.00. Stężenia pyłu PM10 w pozostałych gminach, jak również uśredniona wartość dla Krakowa, utrzymywały się w tym czasie na dużo niższym poziomie.

Podsumowanie

Wysokie stężenia najdłużej utrzymywały się 27 i 28 listopada. W gminach okalających Kraków, w godzinach wieczornych 27 listopada wystąpiły bardzo wysokie stężenia pyłu PM10.
Duży wpływ na podniesienie się stężenia w Krakowie miał transport zanieczyszczeń z terenów otaczających miasto. Efekt pogłębiła bezwietrzna pogoda. Na obszarze kotliny, w której znajduje się Kraków, stężenia utrzymywały się przez cały dzień. Podczas gdy w otaczających gminach, które położone są poza niecką, spadły. 28 listopada doszło do kolejnego wzrostu stężeń w godzinach popołudniowych i wieczornych w Zielonkach i Brzeziu. Ze względu na zmianę warunków meteorologicznych nie przełożyło się to na wzrost stężeń w Krakowie.

Średnie dobowe wartości z całego okresu pomiarów (od 16.11 do 29.11) dla badanych miejscowości pokazuje wykres poniżej.

Kolejny etap akcji przed nami!

Od 30 listopada do 13  grudnia, w ramach trzeciego etapu akcji „Małopolska bez smogu” przenośne pyłomierze monitorować będą jakość powietrza w Wielkiej Wsi i Michałowicach oraz na obrzeżach Krakowa, w Tyńcu. Wyniki pomiarów, prowadzonych w sposób ciągły, śledzić będzie można na stronie www.radiokrakow.pl.

Dane i podsumowanie wyników opracowane przez Polski Alarm Smogowy. Szczegóły dotyczące akcji znajdują się na stronie Radia Kraków.

Od 27 stycznia 2017 roku w Wadowicach prowadzone są pomiary jakości powietrza, dzięki zainstalowanej na placu Jana Pawła II stacji pomiarowej Krakowskiego Alarmu Smogowego. Wyniki pomiarów pokazują, że w styczniu i lutym 2018 r. jakość powietrza w Wadowicach była gorsza niż w Krakowie.

Dla budowania świadomości społecznej problemu niezbędny jest dostęp do informacji na temat jakości powietrza w danej miejscowości. Wyniki badań ilościowych przeprowadzonych w Małopolsce wskazują, że świadomość ta jest znacznie niższa w mniejszych miastach i na wsiach niż w stolicy województwa. Mieszkańcy mniejszych miejscowości bardzo często nie mają dostępu do aparatury pomiarowej, stąd też nie wiedzą, jaka jest jakość powietrza w miejscu ich zamieszkania, a problem zanieczyszczenia powietrza kojarzą jedynie z Krakowem.

Budowa świadomości mieszkańców wymaga prowadzenia pomiarów w różnych miejscowościach województwa. Dlatego Krakowski Alarm Smogowy od kilku lat sprawdza jakość powietrza tam, gdzie nie ma stacji państwowego monitoringu. Wadowice są jednym z takich miast. Stacja pomiarowa została tam zainstalowana 23 stycznia 2017 roku. Analiza wyników uzyskanych do 28 lutego 2018 roku wykazała, że jakość wadowickiego powietrza nie należy do najlepszych. Porównując otrzymane wyniki z Krakowem, można uznać że jakość powietrza w Wadowicach jest bardzo zła.

Uśrednione wyniki pomiarów jakości powietrza

Uśrednione wyniki pomiarów jakości powietrza

W okresie od 24.01.2017 do 23.01.2018 wielokrotnie zarejestrowano przekroczenia norm pyłu zawieszonego PM10 w powietrzu. W ponad 100 dniach zostały przekroczone normy dobowe. Przeprowadzona analiza wykazała wyraźną korelację pomiędzy niskimi temperaturami, a pogarszaniem się jakości powietrza. Z całą pewnością można zatem uznać, iż główną przyczyną złej jakości powietrza w Wadowicach jest niska emisja z przydomowych urządzeń grzewczych.

Bardzo źle prezentują się również wartości stężeń benzo(a)pirenu.

Wykres jakości powietrza Wadowice

Wykres jakości powietrza Wadowice

Badania przeprowadzono w ramach działania C.2 „Centrum kompetencji” projektu zintegrowanego “Wdrażanie Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego – Małopolska w zdrowej atmosferze” LIFE14 IPE PL 021/LIFE IP MAŁOPOLSKA.”

Przeprowadzone badania miały na celu sprawdzenie i pokazanie w jaki sposób zanieczyszczenie powietrza na zewnątrz wpływa na jakość powietrza wewnątrz budynków. Dane zbierano w 11 lokalizacjach w Krakowie i wokół niego. Pomiary prowadzono w każdej z nich w czasie od 4 do 14 dni. Uzyskane wyniki pokazują, że w czasie epizodów smogowych w zamkniętych pomieszczeniach jest na ogół lepiej niż na zewnątrz, ale stężenia i tak znacząco przekraczają poziom bezpieczny dla zdrowia. Wyjątkiem są te budynki, gdzie korzysta się z kominków. Tam stężenia zanieczyszczeń wewnątrz pomieszczeń bywają wyższe niż na otwartej przestrzeni.

Stężenia wewnątrz były niższe

Jedną z lokalizacji, w których badano jakość powietrza była ul. Felicjanek w Krakowie. Tam czujniki ustawiono wewnątrz lokalu biurowego oraz na przynależącym do niego balkonie. W czasie trwania całego pomiaru stężenia wewnątrz były średnio niższe o 47 proc. niż na zewnątrz.

Przykładowe różnice – reprezentatywne dla zarejestrowanych w czasie pomiaru – ilustruje poniższa grafika.

jakość powietrza wewnątrz pomieszczeń

Badania prowadzono także w znanej z problemów z powietrzem małopolskiej Skale. Tutaj współczynnik redukcji był bardzo wysoki i średnio wyniósł 68 proc. Specyficzne warunki w miejscowości, gdzie chwilowe stężenia zanieczyszczeń w powietrzu potrafią przekraczać 1000 ug/m³ pozwoliły zaobserwować, że w takich sytuacjach pozostawanie wewnątrz budynku pozwala uniknąć oddychania aż tak krytycznie zanieczyszczonym powietrzem. Warto też zwrócić uwagę, że nie zapewnia ochrony przed smogiem jako takim, ponieważ stężenia w domu wciąż potrafią kilkukrotnie przekraczać dopuszczalne normy oraz osiągać poziom, który w wielu krajach powoduje ogłoszenie alarmu smogowego.

Grafika #2 przedstawia jeden z zarejestrowanych smogowych peaków.

jakość powietrza wewnątrz pomieszczeń

Grafika #3 średnią dobową z 25.01.2017 r.

jakość powietrza wewnątrz pomieszczeń

Pomiary w budynku wyposażonym w kominek

Nie były to najwyższe stężenia zarejestrowane w czasie pomiaru – najwyższa średnia dobowa wewnątrz wyniosła 139 ug pyłu PM10 na m³ powietrza. W budynku używano kominka, jednak inaczej niż w kolejnym z miejsc, nie zarejestrowano dużego wpływu jego użytkowania na jakość powietrza. W Zarzycach Wielkich pomiary także prowadzono w budynku wyposażonym w kominek, ale użytkowano go inaczej niż w Skale – był rozpalany głównie w godzinach wieczornych, co pozwoliło zaobserwować gwałtowne zmiany, które temu towarzyszyły. Godzinne stężenia wewnątrz potrafiły znacząco przekraczać 400 ug/m³ pyłu PM10, choć na zewnątrz w tym czasie jakość powietrza mieściła się w normie.

jakość powietrza wewnątrz pomieszczeń

Interesująca jest obserwacja poczyniona na ulicy Wierzyńskiego w Krakowie, gdzie można było sprawdzić, jak na stan powietrza w czasie epizodów smogowych wpływa wietrzenie mieszkania. Po otwarciu drzwi balkonowych poziom zanieczyszczeń wewnątrz i na zewnątrz wyrównywał się. Udało się tam także zaobserwować pozytywny wpływ wentylacji mechanicznej na stan powietrza wewnątrz budynku.

Redukcja PM10 wewnątrz pomieszczeń

Współczynnik redukcji zawartości pyłu PM10 w powietrzu
Lokalizacja Redukcja PM10 wewnątrz pomieszczeń
Kraków – ul. Kazimierza Wierzyńskiego 70%
Zarzyce Wielkie 44%
Jaroszowiec 32%
Kraków – ul. Felicjanek 47%
Skała 68%
Kraków – ul. Strzelców 61%
Wadowice – lokalizacja 1 56%
Wadowice – lokalizacja 2 59%
Kościelisko – lokalizacja 1 42%
Kościelisko – lokalizacja 2a 22%
Kościelisko – lokalizacja 2b 38%
Balice 53%

 

Na podstawie przeprowadzonych pomiarów stwierdzić można, że stężenia pyłu zawieszonego wewnątrz budynków pochodzące z przedostawania się pyłu z zewnątrz są średnio o 50% niższe aniżeli stężenia na zewnątrz. Wartość redukcji stężeń zależy bardzo silnie od kondycji budynku oraz rodzaju wentylacji. Można przyjąć, iż wietrzenie pomieszczeń ma pozytywny wpływ na poprawę jakości powietrza wewnątrz tylko w przypadkach, gdy stężenia na zewnątrz uległy gwałtownemu spadkowi i są znacząco niższe niż stężenia pyłów w pomieszczeniach.

Autorami raportu są dr inż. Jakub Bartyzel i inż. Katarzyna Smoleń z Wydziału Fizyki i Informatyki Stosowanej AGH.

Badania były realizowane w ramach działania C.2 „Centrum kompetencji” projektu zintegrowanego LIFE pn.: „Wdrażanie Programu ochrony powietrza w województwie małopolskim – Małopolska w zdrowej atmosferze”, wspieranego z programu LIFE Unii Europejskiej.

Europejski wskaźnik jakości powietrza, uruchomiony przez Europejską Agencję Środowiska i Komisję Europejską, pozwala użytkownikom  sprawdzić aktualną jakość powietrza w europejskich miastach i regionach.

Nowa internetowa usługa Komisji Europejskiej – Europejski Indeks Jakości Powietrza, dostarcza informacji o aktualnej sytuacji w zakresie jakości powietrza w czasie rzeczywistym z ponad 2000 stacji monitorowania jakości powietrza w Europie.

Indeks składa się z interaktywnej mapy, która pokazuje lokalną sytuację w zakresie jakości powietrza na poziomie stacji, w oparciu o pięć kluczowych zanieczyszczeń, które szkodzą zdrowiu ludzi i środowisku: cząstki stałe (PM2,5 i PM10), ozon w warstwie przyziemnej (O3), dwutlenek azotu (NO2) i dwutlenek siarki (SO2).

Użytkownicy mogą powiększać lub wyszukiwać dowolne miasto lub region w Europie, aby sprawdzić ogólną jakość powietrza i pomiary na kluczową substancję zanieczyszczającą. Indeks pokazuje ogólną ocenę dla każdej stacji monitorującej, oznaczoną kolorową kropką na mapie, odpowiadającą najgorszej ocenie dla każdego z pięciu zanieczyszczeń.

Dostęp do informacji

Nowy Europejski Wskaźnik Jakości Powietrza zapewnia obywatelom łatwy dostęp do informacji na temat ich jakości powietrza lokalnego, co może mieć bezpośredni wpływ na ich zdrowie. Prawodawstwo Unii Europejskiej określa standardy jakości powietrza  zarówno krótkoterminowe (godzinowe / dzienne), jak i długoterminowe (roczne). Europejski wskaźnik jakości powietrza wskazuje na krótkoterminową sytuację w zakresie jakości powietrza na każdym z ponad 2 000 stacji monitorowania w całej Europie. W związku z tym indeks nie odzwierciedla długookresowej (rocznej) jakości powietrza, która może się znacznie różnić.

Europejski indeks jakości powietrza

Od 1 listopada br. w gminie Dobczyce rozpocznie się druga akcja pomiarów porównawczych dostępnych na rynku sensorów pyłu zawieszonego. Organizatorem akcji jest Województwo Małopolskie, we współpracy z Głównym Inspektoratem Ochrony Środowiska, Akademią Górniczo-Hutniczą w Krakowie, Gminą Dobczyce oraz Stowarzyszeniem Krakowski Alarm Smogowy. Celem akcji jest weryfikacja i ocena wiarygodności szeroko dostępnych sensorów pyłu oraz metod modelowania poprzez porównanie otrzymanych wyników z wynikami uzyskanymi pomiarem metodą referencyjną urządzeń GIOŚ. Pomiary będą trwały do dnia 28 lutego 2018 r. W stosunku do I tury pomiarów porównawczych wprowadzono zmiany polegające na ocenie pomiarów zanieczyszczenia zarówno pyłem zawieszonym PM10 jak i pyłem PM 2.5, oraz możliwość uczestnictwa w pomiarach podmiotów oferujących pomiary jakości powietrza w oparciu o wyniki modelowania. Szczegółowe zasady akcji pomiarowej przedstawione są w regulaminie pomiarów porównawczych:

Regulamin pomiarów porównawczych w sezonie 2017/2018

Formularz zgłoszeniowy

Akcja porównawcza zakończy się sporządzeniem raportu z przeprowadzonych badań przez naukowców z AGH oraz ekspertów z GIOŚ. Raport będzie publikowany i powszechnie dostępny dla gmin i mieszkańców.

Serdecznie zapraszamy wszystkie zainteresowane podmioty do udziału w naszej akcji ! Zgłoszenia należy dokonać na adres mailowy: powietrze@umwm.pl poprzez przesłanie formularza zgłoszeniowego wraz z załącznikami. Przed zgłoszeniem należy zapoznać się z regulaminem.

Pomiary odbywają się w ramach projektu zintegrowanego LIFE „Małopolska w zdrowej atmosferze” realizowanego przy wsparciu programu LIFE Unii Europejskiej w obrębie działania D.1 „Monitoring  efektów  wdrażania  Programu ochrony  powietrza  dla województwa małopolskiego (MPOP)”.

Pod koniec stycznia w ramach Projektu zintegrowanego LIFE „Wdrażanie Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego – Małopolska w zdrowej atmosferze” na wadowickim rynku został zainstalowany pyłomierz. Wyniki przeprowadzonych pomiarów pozwalają stwierdzić, że stan powietrza w tym mieście w trakcie sezonu grzewczego jest bardzo zły.

W ostatnim tygodniu stycznia średnia zawartość pyłu PM10 w wadowickim powietrzu wyniosła 289 ug/m3. W tym samym czasie w Krakowie, który mierzył się z potężnym smogiem, średnia była niższa o prawie 100 ug/m3 i wyniosła 198 ug/m3. Wyniki zarejestrowane w obu miastach znacząco przekraczały normy i osiągały poziom, który jest niebezpieczny dla ludzkiego zdrowia.

Bardzo źle było także w lutym. Poniżej granicy dopuszczalnego poziomu zanieczyszczeń, Wadowice zmieściły się dopiero w kwietniu – po zakończeniu sezonu grzewczego. W czasie prowadzenia pomiarów zarejestrowano w sumie 50 dni, w których została przekroczona norma dzienna dla stężenia pyłu PM10 – wszystkie w trakcie sezonu grzewczego. Wielokrotnie przekraczano polskie poziomy informowania i alarmowania o smogu, pomimo, że są one bardzo wysokie. Ten pierwszy (200 ug/m3) był przekroczony przez siedem dni, natomiast drugi (300 ug/m3) przez sześć. Dwukrotnie średnia dobowa przekroczyła poziom 400 ug/m3, sięgając 800% normy.

Szczegółowe informacje o wynikach pomiarów znajdują się w poniższej prezentacji.

Podsumowanie wyników pomiarów w Wadowicach

Działania na rzecz czystego powietrza podejmowane przez Miasto Wadowice