Ruszyły konsultacje społeczne projektu Programu ochrony powietrza

Do 30 listopada 2016 r. potrwają konsultacje społeczne projektu uchwały Sejmiku Województwa Małopolskiego w sprawie aktualizacji Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego.

Przedmiotem dokumentu są długoterminowe działania naprawcze, plan działań krótkoterminowych oraz uszczegółowienie zagadnień związanych z inwentaryzacją źródeł emisji, analizą jakości powietrza i opisem uwarunkowań ekonomicznych, ekologicznych i lokalnych wybranych kierunków działań naprawczych.

Projekt Programu dostępny jest na stronie Biuletynu Informacji Publicznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego w dziale Konsultacje Projektów oraz pod adresem powietrze.malopolska.pl/aktualizacja-pop/

Uwagi i wnioski do projektu dokumentu kierować można elektronicznie na adres e-mail: powietrze@umwm.pl lub pisemnie na adres: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Departament Środowiska, ul. Racławicka 56, 30-017 Kraków.

Organem właściwym do rozpatrzenia uwag i wniosków jest Zarząd Województwa Małopolskiego.

Ponadto, w ramach konsultacji społecznych 23 listopada 2016 r. o godz. 16:00 w siedzibie Muzeum Lotnictwa Polskiego, przy al. Jana Pawła II 39 w Krakowie odbędzie się otwarte spotkanie konsultacyjne dla wszystkich zainteresowanych osób.

Projekt Programu zostanie przedłożony Sejmikowi Województwa Małopolskiego do końca stycznia 2017 roku.

W ramach opracowania aktualizacji Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego analizowane są warianty wprowadzenia uchwały antysmogowej dla Małopolski. Priorytetem jest powstrzymanie przyrostu nowych źródeł niskiej emisji. Obecnie pomimo wymiany około 4 tys. kotłów węglowych rocznie, jednocześnie powstaje około 12 tys. nowych źródeł które nie muszą spełniać żadnych norm emisyjnych. Uchwała antysmogowa dla Małopolski może wprowadzić obowiązek, aby nowe źródła – już po przyjęciu uchwały w 2017 roku spełniały wymagania klasy 5. Jednocześnie wyeliminowane zostanie spalanie mułów i flotów węglowych a dla drewna postawione zostanie wymaganie stosowanie jedynie suchego, sezonowanego drewna, dzięki czemu zapewnione będzie jego czyste i bardziej efektywne spalanie. Regulacja może wyznaczyć również rok docelowy 2023, do którego wszystkie funkcjonujące pozaklasowe kotły powinny zostać zastąpione kotłami klasy 5. Takie rozwiązanie pozwoli na wykorzystywanie lokalnych zasobów polskiego węgla i drewna w nowoczesnych i wysokosprawnych urządzeniach grzewczych co pozwoli na osiągnięcie w Małopolsce jakości powietrza spełniającej wymagane normy.

Oszacowane łączne koszty wdrożenia obowiązku stosowania kotłów 5 klasy do 2023 roku to około 4,8 mld zł, które w części będą finansowane ze źródeł zewnętrznych. Jednak obniżenie emisji zanieczyszczeń w wyniku wdrożenia uchwały antysmogowej w wariancie kotłów klasy 5 pozwoli na uzyskanie docelowych oszczędności kosztów zdrowotnych szacowanych na poziomie 2,8 mld zł rocznie.

W ramach przygotowania aktualizacji Programu ochrony powietrza dla Małopolski przeanalizowane zostały efekty różnych wariantów działań ograniczenia niskiej emisji. Wykazały one jednoznacznie, że zarówno kontynuacja prowadzenia dotychczasowych działań bez uregulowania emisji z kotłów na poziomie województwa, jak również regulacje które wprowadzą łagodniejsze wymagania klasy 3 lub 4, nie przyniosą wystarczającego efektu w postaci dotrzymania norm jakości powietrza. O ile możliwe byłoby dotrzymanie średniorocznych norm dla pyłu PM10, to osiągnięcie obowiązujących od 2020 roku norm pyłu PM2,5 oraz osiągniecie na znacznym obszarze poziomu docelowego bezno(a)pirenu wymaga zastosowania nowoczesnych kotłów na paliwa stałe co najmniej klasy 5. Nawet w tym wariancie dojście do docelowych poziomów benzo(a)pirenu na newralgicznych obszarach będzie wymagało podjęcia działań dodatkowych – bliźniaczych działań ograniczających niską emisję w województwie śląskim, aby ograniczyć napływ zanieczyszczeń do Małopolski zachodniej oraz preferencji (np. w ramach programów dofinansowania) dla rozwoju sieci ciepłowniczych i czystych źródeł ciepła w większych miastach Małopolski, np. Nowym Sączu, Nowym Targu, Bochni, Wadowicach, Miechowie.

Dzięki zapoczątkowanym w Małopolsce wymaganiom udzielania dofinansowania wyłącznie dla nowoczesnych kotłów na paliwa stałe klasy 5 w ciągu ostatnich 2 lat producenci kotłów dokonali znaczącego postępu w konstrukcji nowoczesnych urządzeń. Obecnie już ponad 30 modeli kotłów co najmniej piętnastu różnych producentów spełnia wymagania najwyższej klasy emisyjnej a z miesiąca na miesiąc nowe modele przechodzą akredytowane badania. Lista niskoemisyjnych urządzeń grzewczych prowadzona jest na stronie www.powietrze.malopolska.pl/kotly

Przyjęcie uchwały antysmogowej dla Małopolski wprowadzającej wymóg stosowania kotłów klasy 5 to szansa na rozwój polskich firm produkujących nowoczesne i wysokosprawne urządzenia grzewcze przy wykorzystaniu lokalnych zasobów węgla i drewna. Od 2020 roku unijne regulacje wprowadzą zakaz sprzedaży na obszarze całej UE kotłów nie spełniających tzw. wymagań ekoprojektu czyli emisji zanieczyszczeń odpowiadających klasie 5. Ministerstwo Rozwoju ograniczenie sprzedaży kotłów poniżej klasy 5 od 2018 roku. Wprowadzenie uchwały antysmogowej w Małopolsce pozwoli uniknąć wzmożonej dystrybucji urządzeń grzewczych nie spełniających norm przed terminem wejścia regulacji unijnej i krajowej. Dzięki temu Małopolska nie stanie się rynkiem zbytu dla pozaklasowych urządzeń grzewczych, co spowodowałoby utrzymanie wysokiej emisji zanieczyszczeń przez kolejne lata ich eksploatacji.

Analiza wariantów uchwały antysmogowej dla Małopolski

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie oddalił złożone skargi na uchwałę Sejmiku Województwa Małopolskiego z 15 stycznia 2016 r. w sprawie wprowadzenia na obszarze Gminy Miejskiej Kraków ograniczeń w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw. WSA w Krakowie potwierdził, że uchwała została podjęta zgodnie z prawem przy zachowaniu wymaganych elementów i procedury.

Przyjęcie przez Sejmik Województwa Małopolskiego uchwały antysmogowej dla Krakowa wprowadzającej od 1 września 2019 roku całkowity zakaz stosowania paliw stałych w kotłach, piecach i kominkach to odpowiedź na postulaty Krakowian domagających się radykalnych działań na rzecz poprawy jakości powietrza. Głos mieszkańców został poparty stanowiskiem Prezydenta Miasta Krakowa oraz przyjętą jednogłośnie uchwałą Rady Miasta Krakowa popierającą przygotowane rozwiązanie. W konsultacjach społecznych 4,6 tys. osób osób (96,5 % biorących udział w konsultacjach) jednoznacznie opowiedziało się za przyjęciem całkowitego zakazu stosowania paliw stałych w Krakowie.

Zarząd Województwa Małopolskiego konsekwentnie dążył do przyjęcia dla Krakowa rozwiązania, które będzie adekwatne do skali występujących poziomów zanieczyszczenia powietrza oraz specyficznych dla tego miasta warunków topograficznych i meteorologicznych, które wpływają na większą kumulację zanieczyszczeń. Mimo niekorzystnych wyroków WSA i NSA wobec poprzedniej uchwały z 2013 roku, inspirowana przez Małopolskę i przeprowadzona przez Posła Tadeusza Arkita tzw. ustawa antysmogowa z 2015 roku umożliwiła ponowne przygotowanie i przyjęcie uchwały, której celem jest poprawa jakości powietrza w Krakowie.

Uchwała antysmogowa dla Krakowa już po pierwszych latach okazuje się sukcesem, gdyż przekłada się na znaczącą ilość zlikwidowanych starych pieców węglowych. Pod tym względem Kraków jest liderem – na ponad 10,0 tys kotłów zlikwidowanych w ostatnich 3 latach w Małopolsce, aż 7,8 tys. przypada na sam Kraków. Oznacza to zmniejszenie emisji pyłu PM10 o około 277 ton i PM2,5 o około 275 ton oraz rakotwórczego bezno(a)pirenu o 159 kg. W Krakowie pozostało nadal do likwidacji około 15 tys. pieców węglowych.

Przyjęcie uchwały antysmogowej dla Krakowa było niezbędne, aby doprowadzić do poprawy jakości powietrza w możliwie najkrótszym czasie. Prowadzone dotychczas działania w zakresie jedynie dotowania wymiany pieców i kotłowni węglowych pomimo zaangażowania dużych środków publicznych były nieskuteczne, gdyż nie ograniczały powstawania nowych źródeł emisji. Przyjęcie uchwały dla Krakowa stało się również inspiracją dla innych regionów Polski do poważnego zainteresowania się tematem jakości powietrza i podjęcia działań zmierzających do ograniczenia poziomu zanieczyszczenia.

W sobotę 24 września 2016 r. na Rynku Głównym w Krakowie rozpoczęły się Małopolskie Dni Profilaktyki Zdrowia. Uczestnicy wydarzenia na antysmogowym stanowisku Departamentu Środowiska UMWM mogli skorzystać z bezpłatnych badań spirometrycznych (wydolności płuc) w specjalistycznym mobilnym gabinecie.

Podczas wydarzenia wykonano łącznie około 60 bezpłatnych badań. Uczestnicy spotkania  mogli również zgłębić swoją wiedzę na  temat wpływu jakości powietrza na zdrowie, jak również uzyskać informacje o możliwościach dofinansowania wymiany systemów grzewczych na proekologiczne. Najmłodsi uczestnicy wydarzenia wzięli udział w konkursie dotyczącym ochrony powietrza i zapobiegania powstawaniu odpadów, w którym nagrodami były ekologiczna torba wykonana z odpadowych bannerów Województwa Małopolskiego oraz książeczka „Uwaga! Alarm! Smogosmok!” wydana przez Krakowski Alarm Smogowy.

Pierwsze spotkania prezentujące założenia aktualizacji Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego odbyły się w Krakowie (14.09) dla gmin z Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego i w Tarnowie (15.09) dla gmin subregionu tarnowskiego. Przedstawiciele władz gmin, organizacji, przedsiębiorstw oraz mieszkańcy poznali analizy obecnej jakości powietrza w Małopolsce, planowane główne działania naprawcze oraz sposób ich wdrażania. Główne obowiązki wdrażania działań ograniczających emisje do powietrza spoczywają na władzach samorządowych. W trakcie dyskusji uczestnicy przedstawili swoje sugestie i postulaty odnośnie wdrażania Programu oraz podkreślali duże znaczenie świadomości mieszkańców co do wpływu zanieczyszczenia powietrza na ich własne zdrowie.

Uwagi i postulaty dotyczące aktualizacji Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego można przekazywać do 30 września na adres powietrze@umwm.pl.

Kolejne spotkania odbędą się w Krakowie (19.09), Nowym Sączu (20.09), Chrzanowie (21.09) oraz Nowym Targu (22.09).

Prezentacja założeń Programu ochrony powietrza KOM 14/09/2016

Prezentacja założeń Programu ochrony powietrza Tarnów 15/09/2016

Krakowski Alarm Smogowy w ramach realizacji z Województwem Małopolskim projektu LIFE „Wdrażanie Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego – Małopolska w zdrowej atmosferze” prowadzi nabór projektów edukacyjnych w zakresie ochrony powietrza.

Organizacje pozarządowe lub grupy nieformalne działające wspólnie z organizacją pozarządową mogą uzyskać dotację w wysokości od 3000 zł do 15000 zł na działania służące zwiększaniu świadomości społeczności lokalnych na rzecz czystego powietrza realizowane na terenie województwa małopolskiego lub śląskiego. Nie jest wymagany finansowy wkład własny.

Termin składania wniosków mija 3 października 2016 o godzinie 15:00. Wnioski należy wypełnić na formularzach dostępnych na www.krakowskialarmsmogowy.pl/naszepowietrze.

Cele programu to:

1. Podniesienie świadomości wśród członków społeczności lokalnych na terenie województwa małopolskiego i/lub śląskiego na temat zanieczyszczenia powietrza i rozwiązań służących poprawie jakości powietrza, ze szczególnym uwzględnieniem niskiej emisji;
2. Podniesienie poziomu zaangażowania społeczności lokalnych na terenie województwa małopolskiego i/lub śląskiego w działania na rzecz poprawy jakości powietrza, ze szczególnym uwzględnieniem niskiej emisji;
3. Rozwój ruchów i inicjatyw społecznych działających na rzecz poprawy jakości powietrza w województwie małopolskim i/lub śląskim.

Opis Programu

Regulamin i wzór wniosku

Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego zaprasza przedstawicieli zainteresowanych gmin, mieszkańców i organizacji na spotkania konsultacyjne, na których zaprezentowane zostaną założenia przygotowywanej aktualizacji Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego.

Wszystkich zainteresowanych zapraszamy do czynnego udziału w tworzeniu strategii poprawy jakości powietrza w Małopolsce poprzez udział w spotkaniach.

Spotkania konsultacyjne odbywać będą się według poniższego harmonogramu:

• 14 września o godz. 10:00

Miejsce: Kraków, ul. Św. Filipa 6, aula Kolejowego Towarzystwa Kultury,

Spotkanie dla gmin Krakowskiego Obszaru Metropolitarnego (powiat miechowski, proszowicki, bocheński, myślenicki, wielicki, krakowski – z wyjątkiem Metropolii Krakowskiej).

• 15 września o godz. 10:00

Miejsce: Tarnów, ul. Narutowicza 38, sala nr 11 (parter) w Starostwie Powiatowym,

Spotkanie dla gmin Subregionu tarnowskiego (miasto Tarnów, powiat tarnowski, dąbrowski, brzeski).

• 19 września o godz. 11:00

Miejsce: Kraków, ul. Św. Filipa 6, aula Kolejowego Towarzystwa Kultury,

Spotkanie dla gmin Metropolii Krakowskiej (miasto Kraków, Biskupice, Czernichów, Igołomia-Wawrzeńczyce, Kocmyrzów-Luborzyca, Liszki, Michałowice, Mogilany, Niepołomice, Skawina, Świątniki Górne, Wieliczka, Wielka Wieś, Zabierzów, Zielonki).

• 20 września o godz. 10:00

Miejsce: Nowy Sącz, ul Jagiellońska 33, sala sesyjna w Starostwie Powiatowym,

Spotkanie dla gmin Subregionu sądeckiego (miasto Nowy Sącz, powiat nowosądecki, gorlicki, limanowski).

• 21 września o godz. 10:00

Miejsce: Chrzanów, ul. Focha 3, sala audiowizualna Powiatowego Centrum Kształcenia Ustawicznego,

Spotkanie dla gmin Subregionu Małopolska zachodnia (powiat chrzanowski, olkuski, oświęcimski, wadowicki).

• 22 września o godz. 9:00

Miejsce: Nowy Targ, ul. Jana III Sobieskiego 2, sala konferencyjna Biura Związku Euroregion „Tatry”.

Spotkanie dla gmin Subregionu podhalańskiego (powiat tatrzański, nowotarski, suski).

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie ogłosił nabór wniosków w ramach Programu Priorytetowego JAWOR Poprawa efektywności energetycznej – termomodernizacja budynków jednorodzinnych. Celem Programu jest zmniejszenie zapotrzebowania na ciepło grzewcze w wyniku docieplenia przegród budowlanych. Zadania objęte dofinansowaniem to: ocieplenia ścian zewnętrznych budynków, ocieplenia dachów, stropodachów, stropów nad ostatnią kondygnacją, ocieplenia stropów piwnic, wymiany okien, drzwi zewnętrznych. Wymagane jest zmniejszenie zapotrzebowania na ciepło grzewcze o co najmniej 25%.

Program skierowany jest do osób fizycznych. Mogą one uzyskać preferencyjną pożyczkę w wysokości do 90% kosztu docieplenia budynku, której oprocentowanie wyniesie 2% w skali roku i podlegać będzie umorzeniu w wysokości do 20%. Minimalna kwota pożyczki to 20 tys. zł a maksymalna 100 tys. zł.

Szczegółowe zasady programu JAWOR

Z najnowszych badań opinii publicznej wynika, że Małopolanie negatywnie postrzegają jakość powietrza w swoim regionie. Największa świadomość problemu zanieczyszczenia powietrza występuje w Krakowie, gdzie aż 81% respondentów uważa że jakość powietrza jest bardzo zła lub raczej zła. Pomimo, iż na wsiach oraz w mniejszych miastach ogólna ocena jakości powietrza jest lepsza, to aż 63% Małopolan jest przekonana, że powietrze jest bardziej zanieczyszczone w trakcie sezonu grzewczego i ocenia jego jakość w tych miesiącach jako bardzo złą lub raczej złą. Podobny odsetek (69%) uważa, że jakość powietrza może mieć w przyszłości negatywne skutki dla zdrowia ich samych lub ich najbliższych.

Małopolanie wykazują bardzo wysokie poparcie dla antysmogowych regulacji. Niemal 90% mieszkańców regionu popiera wprowadzenie obowiązku wymiany najbardziej zanieczyszczających kotłów, przy zapewnieniu przez władze dopłat do kosztów takiej wymiany. Równie duży odsetek respondentów popiera wprowadzenie norm jakości węgla czy zaostrzenie kar za spalanie śmieci. Wysokie jest także poparcie dla ograniczenia ruchu samochodowego w większych miastach oraz wprowadzenia zakazu wjazdu samochodów ze starymi silnikami diesla do centrów dużych miast – w Krakowie wyniosło ono odpowiednio 63% oraz 70%.

Badania uwidaczniają również duży problem z dostępem do informacji o bieżącej jakości powietrza w miejscowościach poza Krakowem. Aż 61% czuje się źle poinformowana pod tym względem. Z drugiej strony około trzy czwarte mieszkańców Małopolski oczekuje łatwiejszego dostępu do tego typu informacji. Najchętniej Małopolanie chcieliby, aby informacja na temat jakości powietrza docierała do nich przez Internet, elektroniczne tablice w przestrzeni miejskiej, urzędy gminy, telewizję, radio oraz prasę.

Badania zostały przeprowadzone w sierpniu 2016 roku na reprezentatywnej próbie 1000 mieszkańców województwa. Badania zostały wykonane przez CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej, na zlecenie Stowarzyszenia Krakowski Alarm Smogowy, w ramach realizacji projektu zintegrowanego „Wdrażanie Programu ochrony powietrza w województwie małopolskim – Małopolska w zdrowej atmosferze”, dofinansowanego w ramach programu Unii Europejskiej LIFE.

Raport z oceny świadomości mieszkańców Małopolski

Zebrane zostały wnioski mieszkańców, organizacji pozarządowych i władz gmin, które powinny zostać uwzględnione w pracach nad aktualizacją Programu ochrony powietrza. W wyznaczonym okresie od 22 czerwca do 29 lipca wpłynęły wnioski od łącznie 52 instytucji, w tym 35 od władz gmin, 13 od organizacji oraz 4 od osób prywatnych.

Zgłoszone uwagi w dużej części dotyczyły konieczności wyznaczenia w Programie ochrony powietrza potrzeby przygotowania i przyjęcia uchwały antysmogowej określającej parametry emisyjne dla kotłów małej mocy na terenie całego województwa małopolskiego. Pojawiły się komentarze dotyczące braku skutecznych instrumentów prawnych, które pozwoliłyby wymóc na mieszkańcach wymianę niskosprawnych instalacji grzewczych, a także wskazujące na problem braku środków finansowych na podjęcie tego przedsięwzięcia. Uwagi odnosiły się również do zjawiska nielegalnego spalania odpadów w domowych instalacjach grzewczych, które nadal powszechnie obserwowane jest na terenie całego województwa. Związane jest to z niedostateczną kontrolą lub jej brakiem w niektórych gminach, co wynika z nieznajomości przepisów lub trudności kadrowych.

Część gmin, dla których w poprzednim Programie z 2013 r. nie wyznaczono obowiązku wymiany starych kotłów, zwróciły się z prośbą o ich uwzględnienie w zaktualizowanym dokumencie i zadeklarowały podjęcie działań w zakresie likwidacji niskiej emisji. Natomiast niektóre z gmin, dla których obecny Program wyznaczał zadania w zakresie zmniejszenia emisji do powietrza, wnioskowało o ograniczenie skali wyznaczonych obowiązków.

We dniach 12-22 września odbędą się spotkania konsultacyjne w poszczególnych regionach województwa w celu zaprezentowania założeń nowego Programu. Prace nad przygotowaniem projektu zaktualizowanego Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego potrwają do października br. W listopadzie odbędą się oficjalne konsultacje społeczne i proces opiniowania dokumentu przez władze gmin i powiatów. Przedstawienie uchwały Sejmikowi Województwa Małopolskiego planowane jest w styczniu 2017 roku.

Zestawienie zgłoszonych wniosków do aktualizacji Programu ochrony powietrza