Podsumowanie działań antysmogowych w Małopolsce w 2023 roku

Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego podsumował dane od wszystkich gmin i powiatów w zakresie wdrażania Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego (POP) w 2023 roku.

Podsumowanie realizacji zadań wynikających z Programu zawiera szereg informacji dotyczących m.in.: likwidacji pozaklasowych urządzeń grzewczych, termomodernizacji budynków, inwestycji w OZE. Istotnym elementem podsumowania są także informacje o poniesionych wydatkach i uzyskanych efektach ekologicznych.

Liczba zlikwidowanych przestarzałych kotłów na paliwa stałe w Małopolsce w latach 2013-2023.
*od roku 2020 dane odnoszą się do liczby budynków/lokali, w których dokonano likwidacji nieefektywnych źródeł ciepła na paliwa stałe

Działania w zakresie ograniczenia niskiej emisji podejmowane przez gminy i powiaty pozwoliły w 2023 roku na redukcję emisji pyłu PM10 o 554 Mg, PM2,5 o 542 Mg. Emisja benzo(a)pirenu w ciągu ostatniego roku zmniejszyła się o 169 kg.

Mieszkańcy Małopolski chętnie korzystają z pomocy finansowej z programu Czyste Powietrze na wymianę źródeł ciepła i termomodernizację budynków.Według danych WFOŚiGW w 2023 roku w Małopolsce złożono 23 027 wniosków. Dla porównania w 2022 roku złożono 17 722, a w 2021 roku 19 973 wnioski.

W 2023 roku na terenie województwa przeprowadzono 4 112 termomodernizacji budynków mieszkalnych oraz zrealizowano 11 942 inwestycje w odnawialne źródła energii. Zaznaczyć należy, iż z pewnością liczba zmodernizowanych budynków oraz nowych instalacji OZE w rzeczywistości jest jeszcze większa. Przedstawione dane bazują głównie na informacjach od mieszkańców i zarządców, którzy sięgali po dotacje, a proces termomodernizacji został uwzględniony w statystykach właściwych urzędów.

Kontrole i działania edukacyjne

179 gmin (na 182) województwa małopolskiego podjęło kontrole w zakresie przestrzegania uchwały antysmogowej oraz zakazu spalania odpadów. W 2023 roku przeprowadzono ponad 35,3 tys. kontroli, podczas których wykryto 448 przypadków nieprzestrzegania przepisów uchwały oraz 713 przypadków spalania odpadów. Nałożono 458 mandatów oraz skierowano 47 spraw do sądu.
Kontrole odbywały się z udziałem funkcjonariuszy Straży Miejskiej, Policji i pracowników urzędu gminy lub miasta.

Najwięcej kontroli palenisk pod kątem przestrzegania uchwały antysmogowej oraz zakazu spalania odpadów przeprowadzono w: Krakowie (1 970 kontroli), Nowym Sączu (1040 kontroli), Skawinie (613 kontroli), Nowym Targu – gminie miejskiej (552 kontroli), Kętach (520 kontroli) oraz Wieliczce (486 kontroli).

Działania gmin

Jedną z najważniejszych funkcji wspierających mieszkańców w procesie wymiany pieców pełnią Ekodoradcy zatrudnieni w gminach. W 2023 roku na terenie województwa działało tyle samo ekodoradców co w 2022 roku. Łącznie było ich 249 w 178 małopolskich gminach. Ponadto 181 gmin prowadziło punkty obsługi programu Czyste Powietrze, który cieszy się dużą popularnością.

Na terenie województwa zakupiono 112 sztuk nowych pojazdów komunikacji publicznej o wysokich parametrach środowiskowych. W Małopolsce przybyło łącznie ponad 143 km nowych dróg rowerowych, a 53 gminy przeprowadziły kampanie promujące wykorzystanie zrównoważonych form transportu. W 2023 roku gminy i powiaty województwa małopolskiego zorganizowały łącznie ponad 1,8 tys. akcji lub kampanii edukacyjnych w zakresie ochrony powietrza, dzięki którym udało się dotrzeć do prawie 3 mln osób.

Poprawa jakości powietrza

Jak pokazują dane zawarte w Rocznej ocenie jakości powietrza przygotowanej przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska w 2023 roku nie było już przekroczeń pyłu PM 2,5, a pozostałe stężenia szkodliwych substancji wyraźnie spadły. Przekroczenia pyłu PM10 wystąpiły już tylko na stacjach: w Nowym Targu i Suchej Beskidzkiej – dla porównania w latach ubiegłych występowały na większości stacji pomiarowych.

Na szczególną uwagę zasługuje miasto Tarnów, gdzie w 2023 roku nie odnotowano przekroczeń żadnej substancji – pierwszy raz w historii pomiarów.

Klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie za 2023 rok dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia ludzi – klasyfikacja podstawowa (klasy: A, C oraz A1, C1 dla pyłu zawieszonego PM2,5) – źródło danych – Roczna ocena jakości powietrza dla województwa małopolskiego w 2023 roku – GIOŚ

Poprawa jakości powietrza w Krakowie i Małopolsce szczególnie widoczna jest w okresie grzewczym od października do marca. Średnie stężenie pyłu PM10 między sezonem zimowym 2014-2015 (okres przed wprowadzeniem uchwały antysmogowej dla Krakowa i Małopolski) a sezonem 2023-2024 spadło w Małopolsce o 51%, w tym w Krakowie aż o 57%, a poza Krakowem o 49%.