Program Ochrony Powietrza dla Małopolski 2020. Najczęściej zadawane pytania

Czy w Małopolsce będzie bezwzględny zakaz palenia węglem i drewnem?

Nie, nowy Program Ochrony Powietrza nie wprowadza zakazu palenia węglem i drewnem w Małopolsce. Dozwolone do użytku urządzenia i paliwa wskazuje uchwała antysmogowa dla Małopolski. Zgodnie z jej wytycznymi, od lipca 2017 roku w Małopolsce nie można instalować nowego pieca na węgiel, drewno lub kominka o parametrach emisji gorszych niż wyznaczone w unijnych rozporządzeniach w sprawie tzw. ekoprojektu. Od 2020 roku wszystkie dostępne w sprzedaży na terenie Polski i Unii Europejskiej kotły na węgiel i drewno muszą spełniać wymagania ekoprojektu. Listę dopuszczonych do użytku urządzeń można znaleźć również na stronie internetowej: https://powietrze.malopolska.pl/ekoprojekt/

Czy będę musiał wymienić piec węglowy?

Tak, jeżeli nie spełnia on wymogów uchwały antysmogowej. Jeśli posiadasz piec pozaklasowy (tzw. kopciuch) należy wymienić go do końca 2022 roku. Kocioł 3. lub 4. klasy trzeba wymienić do końca 2026 roku. Jeśli natomiast użytkowałeś kocioł 5. klasy przed 1 lipca 2017 r., możesz używać go do końca jego żywotności. Wszystkie nowo instalowane urządzenia na paliwa stałe muszą spełniać wymagania ekoprojektu. Posiadać automatyczny podajnik paliwa i nie można w nich montować rusztu awaryjnego (z wyjątkiem kotłów zgazowujących paliwo).

Co z nowoczesnymi piecami węglowymi (czwartej, piątej generacji)?

Kotły węglowe 4. klasy należy wymienić do końca 2026 roku. Natomiast kotły 5. klasy zainstalowane przed 1 lipca 2017 roku mogą być eksploatowane do końca swojej żywotności. Wymagania te wynikają z uchwały antysmogowej przyjętej dla Małopolski w 2017 roku. Program ochrony powietrza zobowiązuje natomiast samorządy do szeregu działań wspierających mieszkańców w dostosowaniu się do wymagań uchwały antysmogowej.

Czy będą dopłaty do wymiany pieców? Jakich?

W Polsce istnieje szereg programów, z których można pozyskać takie dopłaty, to m.in. Czyste Powietrze, Mój Prąd, Stop Smog, ale również ulga termomodernizacyjna i programy gminne. POP nie wprowadza kolejnych programów dotacyjnych, kładzie natomiast nacisk na lepsze wykorzystanie już istniejących. Już za rok w każdej gminie powinno funkcjonować stanowisko ekodoradcy oraz punkt obsługi programu Czyste Powietrze. W zależności od dochodów rodziny, program daje możliwość nawet 60-procentowego dofinansowania do wymiany pieca oraz inwestycji związanych z poprawą efektywności energetycznej budynku (np. ocieplenie, wymiana okien). Zarekomendowano także przeznaczenie od 2021 roku co najmniej 1% dochodów własnych gmin na działania związane z ochroną powietrza.

Co mogę zrobić, jeśli widzę, że sąsiad pali np. marnym węglem lub śmieciami? Kto konkretnie wg POP (i od kiedy) będzie musiał podjąć interwencję/kontrolę,  w jakim terminie i zakresie?

Taką sytuację można zgłosić bezpośrednio do urzędu gminy, do straży miejskiej/gminnej lub za pomocą aplikacji Ekointerwencja. Aplikację można pobrać na telefon lub uruchomić na stronie: https://ekomalopolska.pl/app/ekointerwencja

Gminy zobowiązano również do umieszczenia na swoich stronach internetowych informacji o możliwości zgłoszenia spalania śmieci.

Nowy Program ochrony powietrza obliguje organ odpowiedzialny za kontrole, czyli samorząd gminy, do podjęcia działań w czasie 12 godzin od otrzymania zgłoszenia.

Czy będą dopłaty do kosztów ogrzewania dla tych, którzy zmienią kopciucha np. na kocioł gazowy? Dla kogo? W jakiej wysokości?

O takich dopłatach może zadecydować samorząd gminy. Tzw. „dopłaty do zwiększonych kosztów grzewczych” uchwalił np. samorząd Krakowa, program dopłat socjalnych do kosztów ogrzewania istnieje również np. w Zabierzowie. Dofinansowania mają charakter socjalny i są realizowane za pośrednictwem Ośrodków Pomocy Społecznej. Istnieje natomiast szereg rządowych i innych programów zapewniających dofinansowanie do wymiany pieca, w ich pozyskaniu pomagają ekodoradcy, wg POP zatrudnieni w każdej gminie najpóźniej 30 września 2021.

Czy Program ochrony powietrza zobowiązuje gminy do wsparcia osób dotkniętych ubóstwem energetycznym?

POP rekomenduje m.in. przeznaczenie od 2021 roku co najmniej 1% dochodów własnych gmin na działania związane z ochroną powietrza, część tej sumy ma być skierowana właśnie na programy osłonowe.

Kto fizycznie będzie zbierał dane o tym, jakie w danym domu jest źródło ciepła? Czy taka osoba ma prawo wejść do domu, w razie odmowy podania danych przez właściciela posesji?

Na podstawie przyjętej przez Sejm ustawy o zmianie ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów, właściciela i zarządcę budynku zobowiązano, do złożenia w urzędzie gminy informację o posiadanym rodzaju ogrzewania i klasie użytkowanego kotła. Dane dotyczące źródeł ogrzewania zbierają również pracownicy gmin lub osoby upoważnione przez gminy. Po uruchomieniu Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków dane te będą również weryfikowane przez kominiarzy i powiatowych inspektorów nadzoru budowlanego. Wg POP mieszkańcy Małopolski są zobowiązani do udzielania takich informacji wymienionym osobom upoważnionym przez gminy.

Czy w całej Małopolsce będzie bezwzględny zakaz rekreacyjnego palenia w domowych kominkach? Od kiedy taki zakaz miałby obowiązywać?

Nie, zakaz używania kominków będzie obowiązywał w momencie wystąpienia 1., 2. lub 3. stopnia zagrożenia smogowego. Ten zakaz będzie więc uzależniony od stanu jakości powietrza w poszczególnych miejscowościach. Stopnie zagrożenia są ogłaszane dla powiatów. W praktyce oznacza to, że w miejscowościach, gdzie jakość powietrza jest najgorsza, może to być dłuższy okres, ale w innych miejscach to tylko kilkanaście dni w skali roku. Im bardziej będzie poprawiać się powietrze w poszczególnych miejscowościach, tym ten zakaz nie będzie musiał być stosowany. Zakaz dotyczy tylko tych kominków, które nie są jedynym źródłem ogrzewania.

Jak POP wpłynie na użytkowanie działek rekreacyjnych? Zwłaszcza – czy będzie można palić liście i inne bioodpady?

Na mocy Ustawy o odpadach z dnia 14 grudnia 2012 r. obowiązuje nas zakaz spalania liści i gałęzi na działkach i w ogrodach. Za spalanie odpadków roślinnych, które powoduje powstawanie dymu uciążliwego dla posiadaczy sąsiednich posesji, grozi mandat o wysokości nawet 500 zł.

Sprawę spalania pozostałości roślinnych reguluje także Regulamin utrzymania czystości w gminie. Zazwyczaj gminy prowadzą zbiórkę takich odpadów i zakazują ich spalania.

Czy w Krakowie lub innych miejscowościach będzie można używać grilli?

Tak, w Krakowie i innych miejscowościach można korzystać grilli. Program ochrony powietrza nie wprowadza ograniczeń w tym zakresie. Jedynie na terenie Krakowa, zgodnie z obowiązującą uchwałą antysmogową używane mogą być tylko grille, które zgodnie z definicjami ustawowymi nie są stacjonarnym urządzeniem technicznym  (zakazane jest np. używanie grilli murowanych).

Czy będzie zakaz wjazdu do centrum Krakowa i innych miast dla starszych modeli samochodów? Czym będą strefy Euro 5 i Euro 6?

Program Ochrony Powietrza przewiduje utworzenie od 2026 roku strefy czystego transportu w Krakowie w oparciu o normy emisji pojazdów. Wdrożenie tego działania jest warunkowane wprowadzeniem odpowiednich zmian przepisów na poziomie ustawowym.

Ostateczny kształt strefy zostanie przygotowany przez miasto Kraków w planie wdrożenia. Zarekomendowano ograniczenie wjazdu dla samochodów z silnikiem Diesla poniżej Euro 6 i samochodów z silnikiem benzynowym poniżej Euro 4. W momencie wejścia w życie ograniczeń (strefy czystego transportu), samochody z silnikiem diesla poniżej Euro 6, będą wówczas pojazdami co najmniej 11 letnimi, a więc w znacznym stopniu wyeksploatowanymi. Natomiast samochody z silnikiem benzynowym poniżej Euro 4 będą pojazdami co najmniej 20 letnimi.

Jakie kary grożą wójtom/burmistrzom za opieszałość w wypełnianiu zapisów POP (i za co konkretnie oraz kiedy)?

W przypadku niedotrzymania terminów realizacji działań określonych w POP, Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska może nałożyć na gminę lub powiat karę od 50 000 do 500 000 zł.