Sejmik województwa małopolskiego przyjął nowy Program ochrony powietrza!

Walka o czyste powietrze w Małopolsce trwa od wielu lat. Pioniersko wdrażane działania, jak całkowity zakaz używania węgla i drewna w Krakowie, jednych cieszą, dla innych są powodem do krytyki. I jedni, i drudzy oddychają tym samym powietrzem, o którego ochronę walczą wspólnie samorządy Małopolski.

Uchwalony 28 września 2020 r. nowy Program ochrony powietrza dla województwa małopolskiego stanowi kolejny ważny krok w kierunku poprawy jakości powietrza w Małopolsce.

Prawie 11 miesięcy trwała praca nad stworzeniem ambitnego programu. W pracę tę zaangażowało się wiele osób, wiele środowisk. Konsultacje społeczne trwały ponad siedem miesięcy (…). Zgłoszono kilkanaście tysięcy różnego rodzaju uwag.
mówił wicemarszałek Małopolski Tomasz Urynowicz.

Jaka będzie jakość powietrza w Małopolsce w najbliższych latach?

Głównym zadaniem Programu jest poprawa jakości powietrza w jak najkrótszym czasie. Zgodnie z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości UE, wydanym ze względu na przekroczenia norm jakości powietrza w Polsce, działania te muszą być adekwatne do poziomu zanieczyszczeń i mają jak najszybciej doprowadzić do osiągnięcia poziomów dopuszczalnych. Ilość szkodliwych substancji w powietrzu w dalszym ciągu przekracza dopuszczalne poziomy na terenie całego województwa. Następuje jednak widoczna poprawa jakości powietrza w Krakowie i Małopolsce, szczególnie w okresie grzewczym od października do marca. Średnie stężenie pyłu PM10 pomiędzy sezonem zimowym 2014-2015, a ostatnim sezonem 2019-2020, spadło w Małopolsce o 30%, natomiast w Krakowie aż o 45%.

Wynika to z faktu, że od 2013 roku w województwie wymieniono 43,6 tys. kotłów i pieców wykorzystujących paliwa stałe. Ponad 22 tys. z nich znajdowało się w samym Krakowie.

Osiągnięte efekty to sukces konsekwentnej polityki środowiskowej, w tym wdrożonych uchwał antysmogowych.
powiedział podczas obrad Sejmiku Wicemarszałek Tomasz Urynowicz.

Zgodnie z założeniem Programu ochrony powietrza, już w 2023 roku zostanie spełniona norma zawartości pyłów w atmosferze. Natomiast w 2026 tak ograniczy się emisja rakotwórczego benzo(a)pirenu, iż jego zawartość we wdychanym przez Małopolan powietrzu będzie spełniała docelową normę.

Wsparcie finansowe jest podstawą realizacji Programu

Aby jednak zrealizowano założenia POP, należy podjąć szereg nowych działań, które wymagają większego zaangażowania samorządów w pomoc mieszkańcom. M.in. w skorzystaniu z dofinansowań do wymiany źródeł ogrzewania, termomodernizacji budynków i wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Do portfeli mieszkańców Małopolski mogą trafić pieniądze nie tylko z programów, takich jak Czyste Powietrze, Mój Prąd, czy STOP SMOG. Również ulgi termomodernizacyjnej i programów gminnych. Dodatkowo przewiduje się, że powstaną programy osłonowe dla osób dotkniętych ubóstwem energetycznym. Rekomendowano m.in. przeznaczenie od 2021 roku co najmniej 1% dochodów własnych gmin na działania związane z ochroną powietrza. Część tej sumy ma być przeznaczona właśnie na programy osłonowe.

W każdej gminie ma funkcjonować ekodoradca, który będzie pomagał mieszkańcom w dotarciu do potrzebnych informacji. Udzieli także wsparcia w skorzystaniu z dostępnych środków finansowych. Ważne jest jednak, aby ekodoradca wiedział, do kogo ma dotrzeć z informacjami. Dlatego też jednym z priorytetowych działań gmin jest zbudowanie pełnej inwentaryzacji urządzeń grzewczych. Wiąże się to również z planowanymi działaniami rządu w ramach Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków. Każdy mieszkaniec będzie miał obowiązek zgłoszenia posiadanego źródła ciepła i energii elektrycznej. Konieczne jest również wsparcie realizacji Programu Priorytetowego Czyste Powietrze poprzez utworzenie Punktów Obsługi tego programu we wszystkich gminach Małopolski.

Zakazy spalania paliw? NIE!

Działania w Programie ochrony powietrza nie obejmują zakazu stosowania paliw stałych na terenie Małopolski. Na mocy obowiązujących uchwał antysmogowych możliwe będzie spalanie węgla i drewna w całym regionie poza Krakowem. Będzie istniała możliwość instalacji i eksploatacji kotłów oraz kominków i ogrzewaczy pomieszczeń na węgiel, drewno i biomasę na zasadach określonych w uchwale antysmogowej, a więc spełniających wymagania Ekoprojektu. Rolnicy i ogrodnicy w dalszym ciągu będą mogli wykorzystywać węgiel i drewno do ogrzewania tuneli i szklarni, ale lepsze jakościowo urządzenia spowodują, że spalą mniej paliwa, a powietrze będzie znacznie czystsze.

Właściciele kominków nie muszą się obawiać, że nie będą mogli z nich korzystać, chyba że wystąpią alarmy smogowe I, II i III stopnia. Wówczas wyłączeniu podlegać będą wszystkie rekreacyjne źródła spalania paliw, czyli właśnie kominki. Być może nie powodują one znacznej emisji, ale ważnym jest, aby w te dni ograniczyć emisję ze wszystkich zbędnych źródeł emisji na obszarze, gdzie jakość powietrza się pogorszyła. Plan działań krótkoterminowych przewiduje również ograniczenie innych prac, które mogą powodować dalsze pogorszenie jakości powietrza, jak: stosowanie dmuchaw do liści, prace budowlane związane z emisją pyłów czy emisje z zakładów przemysłowych.

Biorąc pod uwagę ochronę klimatu, większe znaczenie zyska wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, które będą promowane poprzez zapewnienie wyższego dofinansowania, a także wykorzystania „zielonej energii” w budynkach użyteczności publicznej.

W ramach Programu samorządy zobowiązano do prowadzenia kontroli interwencyjnych w zakresie przestrzegania przepisów ochrony powietrza w ciągu 12 godzin od zgłoszenia wykroczenia. Wzorem jest tu ekointerwencja, czyli innowacyjna aplikacja wdrożona ponad rok temu w Małopolsce. Gminni włodarze będą musieli zaplanować także kontrole systemowe – ich ilość jest zależna od liczby mieszkańców w gminie. Zgodnie z Programem kontrole będą prowadzone w oparciu o wewnętrzne procedury kontroli palenisk. Gminy są zobowiązane opracować je do 30 września 2021 roku.

Czysty transport w Krakowie

Ochrona powietrza to nie tylko wymiana kotłów i pieców, ale również dbałość o zrównoważony transport w miastach. W Krakowie, gdzie wpływ transportu na jakość powietrza jest największy, zaplanowano wdrożenie strefy czystego transportu od 2026 roku. W momencie powstania strefy posiadacz 12-letniego samochodu z silnikiem Diesla lub 20-letniego pojazdu z silnikiem benzynowym nie będzie mógł wjechać do wyznaczonego rejonu miasta. Jednak do tego czasu muszą zostać wprowadzone przepisy krajowe, które umożliwią tworzenie takich stref.