Analiza stężeń pyłu PM10 obserwowanych na wybranych stacjach pomiarowych Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ) w woj. małopolskim

Pył zawieszony PM10 to zanieczyszczenie powietrza, którego poziomy dopuszczalne są przekraczane na wielu stacjach pomiarowych w Polsce. Wysokie stężenia tego zanieczyszczenia niosą ze sobą zagrożenie dla zdrowia ludności. Wdychane wraz z powietrzem cząstki pyłu negatywnie oddziałują na układ oddechowy i krwionośny człowieka. Ponadto, drobiny PM10 często zawierają w swym składzie szereg toksycznych substancji. Ich obecność związana jest z procesami zachodzącymi w różnych źródłach emisji pyłu np. podczas spalania węgla i drewna w domowych piecach i kominkach, czy paliw płynnych w silnikach samochodów. Pył PM10 jest zanieczyszczeniem zarówno pierwotnym, emitowanym bezpośrednio do atmosfery, jak i wtórnym, powstającym w atmosferze w wyniku reakcji chemicznych.

Stężenie pyłu PM10 było przedmiotem ostatnich badań, które wpisywały się w założenia realizacji Programu ochrony powietrza dla woj. małopolskiego. Badania miały na celu ustalenie rodzaju oraz udziałów źródeł emisji PM10 w stężeniach obserwowanych na dwóch stacjach tła miejskiego. Wybrano stacje należące do Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska (GIOŚ) i działające w sieci PMŚ – Nowy Targ (Plac Słowackiego) oraz Zabierzów (ul. Wapienna). Wybrane stacje charakteryzują się jednymi z najwyższych w Polsce stężeń PM10 oraz bardzo dużą roczną liczbą przekroczeń dopuszczalnego poziomu średniodobowego, wynoszącego 50 μg/m3. Analiz dokonano porównując sezon grzewczy, obejmujący okres od października 2020 r. do marca 2021 r. z sezonem niegrzewczym, obejmującym okres od kwietnia do września 2021 r.

Z przeprowadzonych badań wynika, że w sezonie grzewczym w obu lokalizacjach wystąpiły porównywalne średnie stężenia pyłu pochodzącego ze spalania paliw stałych w sektorze komunalno-bytowym. Spalanie paliw w tym sektorze odpowiada za dominującą część stężeń PM10 w sezonie grzewczym. Udział ten znacząco spada w sezonie niegrzewczym. Warto podkreślić, iż w obu miejscowościach średnie stężenia z całego sezonu grzewczego przekraczają dopuszczalny dobowy poziom PM10 (50 µg/m3).

Porównując natomiast średnie stężenia pyłu pochodzącego z poszczególnych źródeł w sezonie niegrzewczym, można zaobserwować, że wartości dla źródeł odpowiadających spalaniu paliw w sektorach komunalno-bytowym i transportu są zbliżone w obu miejscowościach. Zaobserwowano, że w Nowym Targu stężenia PM10 w dużym stopniu są kształtowane przez aerozol transportowany z dużych odległości, zaś w Zabierzowie bardziej istotną rolę odgrywają w tym okresie lokalne źródła pyłu mineralnego, budowlanego i drogowego.