Analiza wpływu projektu zintegrowanego LIFE IP Malopolska na gospodarkę regionu i kwestie społeczne

Projekt LIFE IP Małopolska znacząco przyczynił się do poprawy jakości powietrza w województwie małopolskim, przyspieszając realizację działań przewidzianych w Programie ochrony powietrza. Dzięki skoordynowanej współpracy samorządów, instytucji regionalnych oraz zaangażowaniu mieszkańców udało się stworzyć skuteczny model wdrażania polityki antysmogowej, który przyniósł trwałe efekty środowiskowe, społeczne i gospodarcze.

Kluczową rolę w realizacji projektu odegrali ekodoradcy, prowadzący bezpośrednią pracę informacyjną i doradczą z mieszkańcami. Doświadczenia zdobyte w ramach projektu zostały upowszechnione w całym regionie – liczba ekodoradców wzrosła z 62 do około 270, obejmując wszystkie gminy Małopolski.

Jednym z najważniejszych rezultatów projektu była masowa eliminacja wysokoemisyjnych kotłów na paliwa stałe. Liczba tzw. „kopciuchów” spadła z ponad 500 tys. do około 150 tys. Małopolska należy obecnie do liderów w kraju pod względem udziału niskoemisyjnych źródeł ogrzewania – 36,3% budynków wyposażonych jest wyłącznie w takie instalacje, a jedynie 21,7% korzysta wyłącznie z pozaklasowych źródeł ciepła.

Wymiana źródeł ogrzewania przełożyła się na spadek zużycia węgla o 37,1% oraz ograniczenie zużycia ciepła o 14,8%. Efektem była wyraźna redukcja stężeń pyłów PM10 i PM2,5 oraz benzo(a)pirenu. W 2024 roku na większości stacji monitoringu jakości powietrza nie odnotowano przekroczeń dopuszczalnych norm, a średnie narażenie na pył PM2,5 zmniejszyło się o 35,6%.

Projekt pozytywnie wpłynął także na rozwój odnawialnych źródeł energii. Udział OZE w produkcji ciepła w Małopolsce wzrósł do 39,1%, co przyczyniło się do dywersyfikacji źródeł energii oraz wolniejszego wzrostu cen ciepła w porównaniu do średniej krajowej. Jednocześnie nastąpił dynamiczny rozwój regionalnej branży grzewczej, w tym produkcji i instalacji nowoczesnych urządzeń niskoemisyjnych.

Poprawa jakości powietrza przyniosła wymierne korzyści społeczne. Odnotowano spadek liczby świadczeń zdrowotnych związanych z chorobami układu oddechowego i krążenia, zmniejszenie liczby hospitalizacji oraz wzrost oczekiwanej długości życia mieszkańców. Lepsze warunki środowiskowe wpłynęły również na rozwój turystyki – liczba turystów korzystających z noclegów wzrosła o niemal 50% w porównaniu z 2015 rokiem.

Skala i skuteczność działań realizowanych w ramach projektu LIFE IP Małopolska zostały docenione na poziomie europejskim. Region jest wskazywany jako przykład dobrych praktyk w zakresie wdrażania polityk UE dotyczących jakości powietrza. Pomimo osiągniętych sukcesów, dalsze działania pozostają konieczne – zwłaszcza w kontekście nowych, bardziej rygorystycznych norm unijnych oraz potrzeby całkowitej eliminacji pozostałych „kopciuchów”, ze szczególnym uwzględnieniem wsparcia osób zagrożonych ubóstwem energetycznym.