Niskoemisyjność w planowaniu przestrzennym

Jednym z istotnych aspektów rozwoju miast, miejscowości oraz wsi jest dbałość o środowisko i zdrowie ich mieszkańców. Realizacja tych założeń stawia nowe wyzwania przed instytucjami odpowiedzialnymi za realizację polityki przestrzennej.

Strategie krajowe oraz zobowiązania międzynarodowe Polski wymagają rozwoju gospodarki niskoemisyjnej, która osiąga wzrost angażując wszystkie aspekty rozwoju gospodarczego wokół:

• niskoemisyjnych technologii i praktyk;
• wydajnych rozwiązań energetycznych;
• czystej i odnawialnej energii;
• proekologicznych innowacji technologicznych.

Obecnie jednym z ograniczonych zasobów, którym dysponuje ludzkość, jest przestrzeń. Zatem, konieczne jest stworzenie, wdrożenie oraz wypromowanie standardu procedury planistycznej dla planów gospodarki niskoemisyjnej, który będzie spójny nie tylko z polityką klimatyczną państwa, ale również z:

• lokalnymi dokumentami strategicznymi;
• planami środowiskowymi;
• planami miejscowymi.

Rozwój gospodarki niskoemisyjnej jest zatem silnie związany z planowaniem przestrzennym.

Szczególnie istotnym problemem w Polsce jest znaczące rozproszenie zabudowy, które powoduje nie tylko znaczny wzrost kosztów uzbrojenia terenów (związany z koniecznością doprowadzenia infrastruktury do pojedynczych zabudowań), ale również zwiększone zużycie paliw w transporcie oraz wzrost strat energii w sieciach przesyłowych.

Dotychczas w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego nie poświęcano szczególnej uwagi zagadnieniom związanym z ograniczeniem strat energii czy ograniczeniom w wyborze rodzaju źródła ciepła.

Mając jednak na uwadze realizację przez Polskę zobowiązań pakietu klimatyczno–energetycznego, takie zapisy w miejscowych planach są konieczne. Pozwoli to na optymalne wykorzystanie terenów oraz infrastruktury towarzyszącej.

Idea budowy gospodarki niskoemisyjnej w aspekcie planowania przestrzennego może być realizowana np. poprzez:

• koncentrację zabudowy wokół istniejących sieci ciepłowniczych;
• tworzenie zwartej zabudowy;
• rozbudowę sieci ciepłowniczych;
• zakaz stosowania paliw stałych (Uchwała antysmogowa).

Gospodarka niskoemisyjna w aspekcie planowania przestrzennego

Idea budowy gospodarki niskoemisyjnej w aspekcie planowania przestrzennego może być wdrażana za pomocą:

• efektywnego planowania transportu;
• zielonej infrastruktury;
• rewitalizacji obszarów zdegradowanych;
• inteligentnych sieci energetycznych;
• efektywnych energetycznie budynków;
• termomodernizacji obiektów istniejących;
• optymalne lokalizowanych inwestycji.

Efektywne planowanie transportu

Efektywne planowanie transportu odgrywa kluczową rolę w zakresie ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, redukcji zanieczyszczeń powietrza oraz zmniejszenia zużycia paliw i energii.

Najistotniejsze czynniki związane z zagospodarowaniem przestrzennym, mające wpływ na sposób przemieszczania się ludności to:

• intensywność zagospodarowania obszaru;
• funkcja zabudowy i zagospodarowania przestrzeni;
• polityka parkingowa, układ i struktura ulic oraz innych przestrzeni publicznych.

Obecnie polityka transportowa starająca się sprostać współczesnym wyzwaniom środowiskowym oparta jest na trzech strategiach:

• unikanie i ograniczanie popytu na transport;
• wykorzystywanie najmniej emisyjnych środków transportu;
• działania technologiczne i organizacyjne wpływające na poprawę efektywności pojazdów.

Zielona infrastruktura

Konieczne jest odpowiednie planowanie terenów zurbanizowanych z uwzględnieniem zasobów środowiska.

Wprowadzanie zielonej infrastruktury zapewnia wiele korzyści środowiskowych, ekonomicznych oraz społecznych i pozwala na niwelowanie efektu miejskiej wyspy ciepła, ograniczania zużycia wody czy przewietrzania miast.

Rewitalizacja obszarów zdegradowanych

Dzięki racjonalnemu zagospodarowaniu terenów rewitalizacyjnych można realizować ideę miasta zwartego:

• uzupełniać i dogęszczać zabudowę;
• poprawiać strukturę funkcjonalno–przestrzenną miast;
• wprowadzać najnowsze rozwiązania organizacyjno–techniczna służące ograniczaniu emisji.

Inteligentne sieci energetyczne

Tworzenie rozproszonych mikrosieci energetycznych umożliwiających:

• lepsze wykorzystywanie energii z OZE w obszarze lokalnym;
• powiązanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego z planami zaopatrzenia w ciepło, paliwa gazowe i energię elektryczną w celu rozwoju efektywnych energetycznie sieci ciepłowniczych i gazowych;
• dostęp właścicielom nieruchomości ze źródłami ciepła powodującymi zjawisko niskiej emisji.

Planowania i tworzenia nowych, efektywnych energetycznie budynków

Budynki, jako niezależne obiekty, a także jako zespoły budynków mają znaczący wpływ na zużycie energii i emisję, ponieważ wykorzystują ogromne zasoby energii zarówno w trakcie produkcji wyrobów budowlanych, jak i ich eksploatacji.

Niezbędne jest zatem projektowanie budynków i przestrzeni w sposób kompleksowy dążący do ograniczania zużycia energii przez sektor budowlany.

Termomodernizacja obiektów istniejących

Istotne jest wspieranie działań dla tak zwanej głębokiej termomodernizacji, która uwzględnia wszystkie elementy mające wpływ na efektywność energetyczną budynku.

W związku z tym, planowanie przestrzenne powinno uwzględniać stopniową termomodernizację istniejących zasobów budowlanych w połączeniu z projektami rewitalizacji zdegradowanych obszarów miast.

Optymalne lokalizowanie uciążliwych inwestycji i usług

Istotne jest kompleksowe i zintegrowane podejście mające na celu powiązanie miejscowych planów z  pozostałymi gminnymi dokumentami strategicznymi, w celu optymalnej lokalizacji obiektów tego typu.

Działania związane z niskoemisyjnością w planowaniu przestrzennym

Działania związane z niskoemisyjnością w planowaniu przestrzennym powinny być realizowane przy współpracy różnych podmiotów – od władz lokalnych, poprzez inwestorów, planistów, aż po mieszkańców i osoby zainteresowane.

Niezbędne jest zatem przeprowadzanie działań miękkich, których celem jest poszerzenie wiedzy, promocja pozytywnych zachowań oraz zapewnienie komunikacji wszystkich zaangażowanych stron. Mogą mieć one charakter obligatoryjny i wynikać z aktów prawnych, lub fakultatywny stanowiąc uzupełnienie przeprowadzanych przemian przestrzennych.

Wśród obligatoryjnych form wymienia się wnioski, uwagi oraz konsultacje społeczne (dotyczące miejscowych planów, studium uwarunkowań czy rewitalizacji obszarów zdegradowanych).

Działania miękkie o charakterze uzupełniającym mogą przybierać różne formy (np. konkursy, wykłady otwarte, edukacyjne centra mobilne, konferencje, ścieżki edukacyjne oraz imprezy plenerowe) i zazwyczaj pełnią funkcję informacyjną i edukacyjną.

 

Autor: Krajowa Agencja Poszanowania Energii