Nowe przepisy dotyczące map akustycznych oraz programów ochrony środowiska przed hałasem

Dnia 14 listopada 2019 r. weszła w życie ustawa z dnia 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2019 r. poz. 2087), wdrażająca do prawa krajowego aktu prawa unijnego, tzw. dyrektywy hałasowej. Za sprawą nowelizacji uszczegółowiono przepisy dotyczące procesu mapowania akustycznego oraz sporządzania programów ochrony środowiska przed hałasem oraz wprowadzono instrumenty prawne, mające wspomóc terminowość sporządzania map akustycznych i programów ochrony środowiska przed hałasem.

Podmioty obowiązane do sporządzania strategicznych map hałasu

Nowelizacja wprowadza do katalogu definicji ustawy Prawo ochrony środowiska (dalej: POŚ) pojęcie strategicznej mapy hałasu oraz programu ochrony środowiska przed hałasem, które nie były dotychczas zdefiniowane. Pojęcie „strategiczna mapa hałasu” zastąpiło wykorzystywane wcześniej pojęcie „mapy akustycznej”.

Na gruncie przepisów dotychczasowych obowiązek sporządzania map akustycznych dotyczył zarządzających drogami, liniami kolejowymi i lotniskami, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach. Obiekty te zostały określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 grudnia 2006 r. w sprawie dróg, linii kolejowych i lotnisk, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach, dla których jest wymagane sporządzanie map akustycznych, oraz sposobów określania granic terenów objętych tymi mapami (Dz. U. z 2007 r. poz. 8). Z dniem wejście w życie nowelizacji, rozporządzenie to utraciło moc, a drogi, linie kolejowe i lotniska dla których występuje obowiązek sporządzania strategicznych map hałasu, zostały określone na poziomie ustawowym i nazwane odpowiednio głównymi drogami, liniami kolejowymi i lotniskami.

Strategiczne mapy hałasu sporządza się dla:

  –  miast o liczbie mieszkańców > 100 tys.
  –  głównych dróg (o natężenie ruchu > 3 mln pojazdów rocznie)
  – głównych linii kolejowych (natężenie ruchu > 30 tys. pociągów rocznie)
  – głównych lotnisk (lotniska cywilne, > 50 tys. operacji lotniczych rocznie, z wyłączeniem lotów szkoleniowych)

Obowiązek przekazywania danych identyfikacyjnych

Zarządzający drogami, liniami kolejowymi oraz lotniskami, z wyjątkiem zarządców dróg gminnych, zobowiązani zostali do identyfikacji głównych dróg, głównych linii kolejowych oraz głównych lotnisk i przekazania właściwych, wymienionych w ustawie danych identyfikujących te obiekty, do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. Analogiczny obowiązek został nałożony na prezydentów miast o liczbie mieszkańców powyżej 100 tysięcy.  Dane te należy przekazywać co 5 lat, w terminie do 31 stycznia za rok poprzedni. Dane sporządza się w postaci arkuszy kalkulacyjnych i zbiorów danych przestrzennych za pomocą elektronicznego formularza udostępnionego w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska.

W przypadku niezidentyfikowania w zakresie swojej właściwości głównych dróg, linii kolejowych oraz lotnisk, zarządzający tymi obiektami również przekazuję Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska tę informację w tym samym terminie.

Zastosowanie strategicznych map hałasu

Ustawa, do już obecnych zastosowań map akustycznych (informowanie społeczeństwa o zagrożeniu środowiska hałasem, opracowywanie danych dla państwowego monitoringu środowiska, tworzenie i aktualizacja programów ochrony środowiska przed hałasem) dodała obowiązek wykorzystania danych zawartych w strategicznych mapach hałasu w planowaniu strategicznym oraz planowania i zagospodarowaniu przestrzennym.  Ograniczenia wynikające ze strategicznych map hałasu muszą być uwzględniane przy uchwalaniu planów miejscowych oraz przy wydawaniu decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Za sprawą nowelizacji wskazano, że stosowane w strategicznych mapach hałasu długookresowe średnie poziomy dźwięku określane dla wszystkich dób w roku (poziomy dzienno-wieczorno-nocne, LDWN) oraz dla wszystkich pór nocy w roku (LN) służą odpowiednio do określenia ogólnej dokuczliwości hałasu oraz określenia zaburzeń snu.

Termin sporządzania i przedkładania strategicznych map hałasu

Strategiczne mapy hałasu sporządza się co 5 lat, w terminie do 30 czerwca roku w którym następuje obowiązek ich wydania. Termin sporządzania pierwszej mapy wskazano niżej, w części „przepisy przejściowe”.

Strategiczne mapy hałasu należy przekazywać Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska oraz właściwym marszałkom województw w terminie do 30 czerwca roku w którym wystąpił obowiązek ich sporządzenia.

Uchwalania programów ochrony środowiska przed hałasem

Ponadto, wprowadzono zmiany w zakresie obowiązku sporządzania programów ochrony przed hałasem. Zgodnie z przepisami dotychczasowymi, dla terenów na których poziom hałasu przekraczał poziom dopuszczalnym tworzono program ochrony przed hałasem, którego celem było dostosowanie poziomu hałasu do poziomu dopuszczalnego. Program ten, dla miast o liczbie mieszkańców powyżej 100 tysięcy, tworzyła rada powiatu, a dla pozostałych terenów (dróg, linii kolejowych, lotnisk) – sejmik województwa. Natomiast według przepisów znowelizowanych, uchwalenie programu ochrony przed hałasem stało się wyłączną kompetencją sejmiku województwa.

Program jest uchwalany co 5 lat w terminie do 18 lipca. Projekt programu jest przedstawiany przez marszałka województwa, do zaopiniowania, zarządzającym głównymi drogami, głównymi liniami kolejowymi, głównymi lotniskami, prezydentom miast o liczbie mieszkańców > 100 tysięcy oraz zarządzającym drogami i liniami kolejowymi (innymi niż główne) położonymi na terenie tych miast, jak również Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska. W terminie 14 dni od dnia uchwalenia programu, marszałek województwa przekazuje tę informację właściwemu wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska, ministrowi właściwemu do spraw środowiska oraz podmiotom i organom, którym projekt uchwały został przedstawiony do zaopiniowania. Wraz z tą informacją, marszałek przekazuje Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska streszczenia programu ochrony środowiska przed hałasem, zawierające dane o programie niezbędne do przekazania do Komisji Europejskiej.

Administracyjne kary pieniężne

Za sprawą nowelizacji dodano, w tytule V w dziale III ustawy Prawo ochrony środowiska, rozdział 6 zatytułowany „Kary pieniężne za uchybienia w zakresie sporządzania strategicznych map hałasu oraz programów ochrony środowiska przed hałasem”. Znowelizowane przepisy przewidują wymierzenie przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska następujących kar za naruszenie wprowadzonych ustawą obowiązków:

  –  nieterminowe przekazanie Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska, przez zarządców dróg, linii kolejowych lub lotnisk, informacji o braku, w zakresie właściwości miejscowej zarządcy, głównych dróg, linii kolejowych lub lotnisk – 1000 zł za każdy dzień opóźnienia,
 –  nieterminowe przekazanie Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska strategicznej mapy hałasu, jak również zaktualizowanych danych identyfikujących (jeżeli uległy one zmianie od dnia sporządzenia mapy akustycznej do dnia jej przekazania) – 500 000 zł, przy czym w przypadku przekazania ww. danych oraz strategicznych map hałasu nie później niż 30 dni od daty upływu terminu ustawowego, kara wymierzana jest w wysokości 20% tej kwoty (100 000 zł),
 –   nieuchwalenie w terminie ustawowym, przez sejmik województwa, programu ochrony przed hałasem – 100 000 zł,
 –   nieprzekazania przez marszałka województwa w terminie ustawowym Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska, streszczenia programu ochrony środowiska przed hałasem zawierającego niezbędne dane o programie – 100 000 zł

Należy zaznaczyć, że naruszenie terminu ustawowego nie jest stwierdzane w wyniku przeprowadzenia kontroli działalności organu lub podmiotu zobowiązanego do wykonania ww. obowiązków, lecz na podstawie wykazów i powiadomień przedkładanym inspektorom wojewódzkim przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska.

Termin płatności kary za nieterminowe przekazanie do GIOŚ strategicznej mapy hałasu może zostać odroczony, w całości lub w części, na wniosek ukaranego organu lub podmiotu, na okres niezbędny do sporządzenia strategicznej mapy hałasu, nie dłużej jednak niż rok po upływie terminu, w przypadku udokumentowania rozpoczęcia wykonania strategicznej mapy hałasu. W przypadku wykonania mapy hałasu w terminie wyznaczonym w decyzji odraczającej termin płatności kary, wysokość kary administracyjnej ulega zmniejszeniu o sumę środków wydatkowanych na sporządzenie strategicznej mapy hałasu.

Przepisy przejściowe

Ustawa nowelizująca zawiera również przepisy o charakterze przejściowym, zgodnie z którymi:

 –  dane identyfikujące główne drogi, linie kolejowe i lotniska oraz miasta o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys., jak również informacje o braku głównych dróg, linii kolejowych i lotnisk w obszarze właściwości podmiotów zarządzających drogami, liniami kolejowymi lub lotniskami, przekazuje się Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska po raz pierwszy w terminie do 30 czerwca 2020 r.
 –   strategiczne mapy hałasu są sporządzane po raz pierwszy, w terminie do 30 czerwca 2022 r.
 –   programy ochrony środowiska przed hałasem powinny być uchwalone przez sejmik województwa po raz pierwszy w terminie do dnia 18 lipca 2024 r.
 –   do sporządzania map akustycznych, których termin sporządzania – w świetle dotychczasowych przepisów – upłynął 30 czerwca 2012 r. albo 30 czerwca 2017 r., stosuje się przepisy dotychczasowe (ustawa nie zwalnia z obowiązku dopełnienia tego obowiązku w przypadku naruszenia terminu), przy czym mapy akustyczne których termin wykonania przypadał na 30 czerwca 2017 r. zachowują moc do 30 czerwca 2022 r.
 –  do sporządzania programów ochrony środowiska przed hałasem, których termin sporządzania – w świetle dotychczasowych przepisów – upłynął 30 czerwca 2012 r. albo 30 czerwca 2017 r., stosuje się przepisy dotychczasowe (uwaga jw.), przy czym programy ochrony przed hałasem, których termin sporządzenia przypadał na 18 lipca 2018 r., zachowują moc do 18 lipca 2024 r.