Walka o czyste powietrze: 7 nowych gmin w projekcie zintegrowanym LIFE

Marszałek Witold Kozłowski, wicemarszałkowie Łukasz Smółka i Tomasz Urynowicz oraz burmistrzowie i wójtowie Gromnika, Kościeliska, Krzeszowic, Myślenic, Stryszowa, Sułkowic i Wielkiej Wsi podpisali list intencyjny o przystąpieniu do projektu zintegrowanego LIFE.

Od 2016 roku w 55 gmin Małopolski realizuje projekt zintegrowany LIFE pn. „wdrażanie programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego – Małopolska w zdrowej atmosferze”. Program potrwa do końca 2023 roku. Wartość projektu oszacowano na około 17 mln euro (70 mln zł), z czego dofinansowanie unijne wynosi 42 mln zł.

Od stycznia 2020 roku do programu przystąpi siedem nowych gmin: Gromnik, Kościelisko, Krzeszowice, Myślenice, Stryszów, Sułkowice i Wielka Wieś. Łącznie projekt zintegrowany LIFE będzie zrzeszał 69 partnerów, w tym 62 małopolskie gminy.

19 września 2018 roku rząd ogłosił program antysmogowy „Czyste powietrze” o wartości 103 mld zł. Zgodnie z nim można aplikować o dotacje i pożyczki na termomodernizację domu i wymianę pieca grzewczego. Nie ma podziału całej kwoty na województwa. Obowiązuje zasada: kto szybszy, ten lepszy. Każde rozszerzenie programu LIFE oznacza więcej przedsięwzięć w Małopolsce, które związane są z ochroną powietrza.
– podkreślił marszałek Witold Kozłowski.

W mijającym roku w małopolskich gminach w ramach projektu zintegrowanego LIFE pracowało 60 ekodoradców, pozyskujących środki zewnętrzne na działania ograniczające emisję zanieczyszczeń oraz mobilizujących mieszkańców do wymiany przestarzałych pieców, termomodernizacji budynków itp. W ciągu 3 lat ekodoradcy zorganizowali blisko 5 tys. spotkań z udziałem ponad 350 tys. mieszkańców i udzielili porad dla ponad 536 tys. osób. Efektem ich pracy jest zawarcie ponad 23 tys. umów na dofinansowanie wymiany starych kotłów na nowoczesne urządzenia grzewcze. Przeprowadzili 961 wizyt i analiz potrzeb poprawy efektywności energetycznej. 2,8 tys. budynków zostało zbadanych kamerą termowizyjną. Prowadzą doradztwo dla mieszkańców Małopolski w zakresie najbardziej efektywnych sposobów ograniczenia emisji i źródeł finansowania oraz zapobieganiu ubóstwu energetycznemu. Domeną ekodoradców jest prowadzenie działalności edukacyjnej. Udało im się także rozdystrybuować ponad 837 tys. ulotek i broszur informacyjnych.

55 gmin z Małopolski realizujących program LIFE wymieniło dwa razy więcej pieców niż 127 pozostałych gmin z naszego regionu, które nie znalazły się w tym programie. Efekt pracy ekodoradców widać także po liczbie przeszkolonych 500 urzędników
– zaznaczył wicemarszałek Tomasz Urynowicz.

Ekodoradcy wraz ze strażami gminnymi skontrolowali ponad 5600 palenisk. Wprowadzili prawie 50 tys. budynków do bazy inwentaryzacji ogrzewania. Ekodoradcy gromadzą także dane o zainstalowanych w budynkach prywatnych Odnawialnych Źródłach Energii.

Projekt zintegrowany LIFE został wyróżniony przez Komisję Europejską jako dobra praktyka. Otrzymał pozytywną ocenę Najwyższej Izby Kontroli. Wyniki działań projektu są przede wszystkim dostrzegane w terenie
– dodał Łukasz Smółka, wicemarszałek województwa małopolskiego.

Przykładowe działania II fazy projektu:

1. Studia podyplomowe

Stworzony został autorski program studiów podyplomowych, który realizowany jest przez Akademię Górniczo-Hutniczą w Krakowie. Od 2017 roku studia ukończyło 114 osób zajmujących się ochroną powietrza w regionie. W kolejnej fazie planowany jest kolejny nabór na studia.

2. Oczyszczacze powietrza

Województwo małopolskie przekazało 1 800 oczyszczaczy powietrza do przedszkoli, żłobków, klubów malucha, szpitalnych oddziałów pediatrycznych. W placówkach tych przeprowadzono akcje edukacyjne skierowane do dzieci i rodziców.

3. Szereg szkoleń dla gmin

Centrum Kompetencji utworzone przy Urzędzie Marszałkowskim organizuje szkolenia i tworzy bazę wiedzy dla wszystkich samorządów lokalnych. W ten sposób wspomaga gminy w realizacji prowadzonych działań na rzecz poprawy jakości powietrza.

Przykładowe szkolenia:

finansowanie działań termomodernizacyjnych 170 osób
baza inwentaryzacji ogrzewania 167 osób
kontrola palenisk 474 osoby: policjanci, urzędnicy, strażnicy miejscy

Plany na III fazę projektu

1. Czujniki jakości powietrza dla małopolskich szkół

Projekt skierowano do wszystkich 182 gmin znajdujących się na terenie Małopolski. Na szkołach zamontowane zostaną mierniki stanu powietrza. Co najmniej jednej w każdej gminie. Informacje o stanie powietrza będą wyświetlane i prezentowane wewnątrz jak i na zewnątrz budynku. Celem tego programu jest podniesienie świadomości mieszkańców na temat znaczenia czystego powietrza dla zdrowia. Lokalne społeczności będą mogły wykorzystywać pozyskane dane , np. przez nauczycieli do planowania aktywności fizycznej uczniów.
Celem projektu jest aktywny udział społeczności szkolnej w pogłębianiu wiedzy z zakresu ochrony powietrza. Wytypowany nauczyciel zajmie się koordynacją działań. Szkoła otrzyma dostęp do materiałów edukacyjnych i szkoleniowych, które będą mogły zostać wykorzystane m.in. podczas spotkań, pogadanek i lekcji z uczniami. Dzięki tablicy zlokalizowanej na budynku szkoły, wszyscy mieszkańcy zyskają dostęp do informacji o stanie jakości powietrza w miejscowości, a placówka stanie się centrum szkoleń i informacji dla lokalnej społeczności.

2. Nowy Program ochrony powietrza dla Małopolski.

Nowy program przewiduje nałożenie na gminy zobowiązań

Przeznaczenie co najmniej 1% wydatków budżetu na dopłaty do wymiany kotłów i instalacje oze u mieszkańców.
Brak dopłat do nowych kotłów na węgiel, preferencje dla odnawialnych źródeł energii.
Wprowadzenie programów osłonowych dla najuboższych – dopłaty do wyższych kosztów ogrzewania.
Wyznaczenie Ekodoradcy dla mieszkańców w każdej gminie.
Przeprowadzenie inwentaryzacji 100% źródeł ogrzewania na obszarze gmin.
Włączenie gmin w program „Stop Smog” oraz obsługa programu „Czyste powietrze”.
Utworzenie straży gminnej, miejskiej oraz międzygminnej, która prowadzić będzie kontrole interwencyjne (w ciągu 12 godzin od zgłoszenia) i systemowe (10% budynków ogrzewanych paliwami stałymi rocznie).
Prowadzenie akcji informacyjnej o wymaganiach uchwały antysmogowej z dotarciem do każdego punktu adresowego w gminie.
Aplikacja mobilna do zgłoszeń Ekointerwencji – przypadków palenia odpadów i innych naruszeń prawa środowiskowego
System informacji o emisjach przemysłowych i awariach.