Tworzenie kompetencji na szczeblu lokalnym
Brak kompetencji na poziomie lokalnym jest jednym z głównych wąskich gardeł dla pomyślnej realizacji Małopolskiego Programu ochrony powietrza. W procesie przygotowawczym wniosku do programu LIFE, Urząd Marszałkowski przeprowadził ocenę potrzeb zasięgając opinii wszystkich 90 gmin, które są zobowiązane do realizacji działań określonych w Programie ochrony powietrza (kwestionariusz, spotkania, moderowane warsztaty). Proces ten doprowadził do zdefiniowania dwóch głównych działań mających na celu budowanie kompetencji na poziomie lokalnym, które mogą znacznie wzmocnić Program ochrony powietrza: stworzenie systemu ekodoradców oraz centrum kompetencji. Szczegółowa koncepcja systemu ekodoradców i centrum kompetencji została opracowana wspólnie przez Urząd Marszałkowski i partnerów projektu przy wsparciu zewnętrznego konsultanta (Deloitte). Działania te nie tylko ułatwią wdrożenie Programu ochrony powietrza, ale staną się również rozwiązaniami modelowymi, które będą wykorzystywane i replikowanie w innych regionach.
C1. Ekodoradcy
Ekodoradcy wyszkoleni w zakresie ochrony powietrza i zarządzania energią, zostali zatrudnieni w 55 gminach. Ekodoradcy koncentrują się na wdrażaniu Programu ochrony powietrza, a ich zatrudnienie przekłada się bezpośrednio na zwiększenie zaangażowania gmin w poprawę jakości powietrza. Ekodoradcy opracowują i wdrażają miejskie strategie ochrony powietrza, integrując wszystkie dokumenty na poziomie lokalnym, które odnoszą się do zarządzania energią, rozwoju niskoemisyjnego i ochrony powietrza. Pomoże to zapewnić stabilność i skuteczność działań w tym obszarze. Ekodoradcy są odpowiedzialni za organizację zewnętrznego finansowania działań związanych z ochroną powietrza i mobilizowanie mieszkańców do korzystania ze środków wsparcia na wymianę kotłów na paliwo stałe lub termomodernizację swoich domów (np. Działanie 4.4 Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Małopolskiego 2014-2020) . Jednym z ważnych zadań Ekodoradców jest prowadzenie działań informacyjnych i edukacyjnych wśród mieszkańców, wyjaśnianie źródeł i skutków zanieczyszczenia powietrza oraz możliwości podjęcia działań w celu ochrony powietrza przez mieszkańców. Zapewniają bezpośrednią pomoc doradczą w zakresie wymiany źródła ciepła i termomodernizacji. Ekodoradcy muszą współpracować z różnymi podmiotami: władzami miejskimi, mieszkańcami, przedsiębiorstwami, grupami opiniotwórczymi (media, organizacje pozarządowe, lekarze, nauczyciele itp.). Na poziomie regionalnym współpracują z Urzędem Marszałkowskim, tj. organem odpowiedzialnym za wdrażanie Programu ochrony powietrza i zarządzanie Regionalnym Programem Operacyjnym.
C2. Centrum kompetencji
Głównym celem Centrum kompetencji jest wzmocnienie wdrażania Programu ochrony powietrza poprzez podniesienie kwalifikacji personelu zajmującego się problematyką ochrony powietrza na poziomie lokalnym (ekodoradcy i inni pracownicy gmin odpowiedzialni za poprawę jakości powietrza). Centrum będzie również rozwijać kompetencje wśród innych kluczowych interesariuszy: decydentów regionalnych i gminnych (również poza Małopolską), środowisk opiniotwórczych itp. Będzie ono oparte w Urzędzie Marszałkowskim i zapewni ciągłe wsparcie i szkolenia dla ekodoradców we wszystkich istotnych dziedzinach. Obszary wsparcia obejmują Program ochrony powietrza oraz integrację lokalnego planowania energetycznego z programami redukcji niskiej emisji. W ramach centrum kompetencji opracowywane są narzędzia wspierające pracę ekodoradców. Centrum będzie zarządzać regionalną bazą danych w celu monitorowania postępów w eliminacji niskiej emisji w gminach. Przeprowadzi również analizy i opracowania wspierające wdrożenie i aktualizacje POP. Ułatwi również przygotowanie i wdrożenie aktualizacji POP. Centrum przekaże swoją wiedzę do Urzędów Marszałkowskich odpowiedzialnych za POP i gminy z wszystkich 16 regionów w Polsce, a także kluczowych interesariuszy na Słowacji i w Czechach.
C3. Wsparcie wdrożenia zakazu stosowania paliw stałych do ogrzewania w Krakowie
Kraków jest pierwszym miastem w Polsce, w którym wprowadzono zakaz stosowania paliw stałych do ogrzewania mieszkań (obowiązywanie od września 2019 r.). Wprowadzenie uchwały spowodowało lawinowy wzrost liczby chętnych do skorzystania z dotacji do wymiany źródła ogrzewania. Jednak obecnie funkcjonujące procedury, zaangażowane zasoby ludzkie i techniczne oraz środki finansowe pozostające w dyspozycji Gminy Miejskiej Kraków nie są wystarczające do osiągnięcia celów zapisanych w MPOP, stąd konieczność wsparcia w ramach LIFE IP.
Modelowanie jakości powietrza w celu wsparcia polityk regionalnych i lokalnych
C4. Platforma zarządzania jakością powietrza w Krakowie przy wykorzystaniu narzędzi wysokorozdzielczego modelowania
W ramach zadania zostanie przygotowana aplikacja do wysokorozdzielczego modelowania rozprzestrzeniania zanieczyszczeń powietrza w Krakowie (platforma modelowania IFDM). Jej celem będzie bieżąca analiza scenariuszy działań ograniczających emisję zanieczyszczeń powietrza. Przygotowane narzędzie będzie również wykorzystywane do monitorowania efektów planu gospodarki niskoemisyjnej oraz oceny scenariuszy organizacji ruchu pojazdów w Krakowie.
C6. Międzynarodowe modelowanie zanieczyszczeń powietrza na obszarze Małopolski, Słowacji i Republiki Czeskiej
Uporanie się z problemem złej jakości powietrza w regionie Polski Południowej, Republiki Czeskiej i Słowacji wymaga współpracy i stworzenia wspólnej, międzyregionalnej platformy modelowania jakości powietrza. W tym działaniu opracowane zostaną regionalne ramy emisji i modelowania, sporo czasu zostało również przewidziane na współpracę, szkolenia i budowanie potencjału. Na czas trwania projektu przewiduje się 6 warsztatów technicznych. Lokalizacja warsztatów dotyczących budowania potencjału zostanie wybrana w taki sposób, by zmaksymalizować współpracę międzyregionalną. Przewiduje się organizację jednego z warsztatów w Pradze, a reszty w Krakowie. Oprócz warsztatów MZP (CHMI) i SHMU zorganizują również kilka dwustronnych konsultacji. Bułgaria i Rumunia mają podobne problemy z zanieczyszczeniem powietrza jak Małopolska.
Środki monitoringu
D1. Monitoring efektów wdrażania Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego (MPOP)
Projekt obejmuje szereg działań monitorujących, dotyczących różnych aspektów wdrażania MPOP. Jednym z nich jest opracowanie narzędzia, które ułatwi gromadzenie i analizę informacji dostarczanych przez gminy w zakresie podejmowanych przez nie działań w zakresie poprawy jakości powietrza. Będzie to miało znaczenie dla wiarygodnej oceny postępów w osiąganiu celów MPOP. Weryfikację innowacyjnych metod pomiarów jakości powietrza przeprowadza się przy użyciu tanich czujników jakości powietrza. Efekty i możliwości zastosowania czujników są przeprowadzane (szczególnie w sezonie zimowym) i porównywane z wynikami stacji monitorujących.
D2. Monitoring wpływu realizacji projektu na społeczeństwo i gospodarkę regionu
Przeprowadzane są regularne badania opinii publicznej w celu sprawdzenia poziomu świadomości w zakresie zanieczyszczenia powietrza, niezbędnych środków i dostępnych instrumentów wsparcia. Oprócz tego analizowany jest bezpośredni i pośredni wpływ projektu LIFE IP na gospodarkę i jakość życia w regionie.
Zwiększanie świadomości
E1. Regionalna kampania medialna na rzecz czystego powietrza
Niska świadomość społeczna problemu zanieczyszczenia powietrza, jego źródeł i skutków zdrowotnych stanowi istotną barierę dla skutecznej realizacji MPOP. Opracowanie skutecznych kampanii podnoszących świadomość społeczną, które spowodowałyby zmianę zachowań (tj. przejście na czyste paliwa i urządzenia, termomodernizacja budynków) jest bardzo trudnym zadaniem. Kampanie medialne, edukacyjne i informacyjne mające na celu zwiększenie świadomości społecznej w tej dziedzinie stanowią jeden z kluczowych elementów LIFE IP.
E2. Lokalne działania informacyjno-edukacyjne w zakresie ochrony powietrza
Kampania skierowana jest do ogółu społeczeństwa – w szczególności w zakresie podnoszenia świadomości problemu zanieczyszczenia powietrza, jego przyczyn i negatywnych skutków (zdrowotnych, gospodarczych i społecznych). Szczególnie ważne jest angażowanie różnych liderów opinii, którzy mogą przekazać swoją wiedzę lokalnym społecznościom, zachęcając ich do podejmowania działań na rzecz poprawy jakości powietrza. Należą do nich: lekarze, nauczyciele, księża, strażacy, lokalne organizacje pozarządowe, uniwersytety trzeciego wieku, izby handlowe i izby rolnicze, lokalne grupy działania, lokalni przedsiębiorcy, władze miast oraz wsi.
Poszczególne kampanie są zarządzane przez Ekodoradców. Odpowiadają oni za podejmowanie konkretnych działań na poziomie lokalnym, promowanie zaangażowania wyżej wymienionych liderów opinii i nawiązywanie bezpośredniego kontaktu ze społecznościami lokalnymi.
E3. Tworzenie sieci wymiany doświadczeń z innymi projektami
Oprócz współpracy z partnerami projektu i wszystkimi gminami w województwie małopolskim, organizowane są efektywne platformy wymiany doświadczeń i transferu wiedzy pomiędzy wszystkimi kluczowymi interesariuszami w Polsce i hotspotem (tj. Organami odpowiedzialnymi za MPOP, władze lokalne wykonujące programy redukcji niskiej emisji, organizacje pozarządowe itp.). Wzmacnia to wspólne działania w obszarze hotspotów i innych polskich regionach. Organizowane są konferencje i wizyty studyjne w celu wymiany doświadczeń i promocji projektu.
E4. Promocja realizacji projektu
Zapewnienie odpowiedniej promocji projektu i jego rezultatów ma kluczowe znaczenie dla przekazywania dobrych praktyk i know-how innym regionom (np. Upowszechnianiu modelu Ekodoradców w innych gminach). Program LIFE IP promowany jest poprzez liczne działania: regionalną kampanię medialną, lokalną edukację i działalność informacyjną, zestawy edukacyjne efektywności energetycznej dla mieszkańców, stronę internetową projektu, serię artykułów w specjalistycznej prasie w celu promowania dobrych praktyk, które można wdrożyć w inne regiony Polski i Europy.
F1. Zarządzanie projektem
Struktura zarządzania zapewnia właściwą realizację działań przewidzianych w ramach projektu, jego koordynację, zarządzanie i nadzór. Kluczowym elementem jest oddzielenie funkcji wdrażania od zarządzania i nadzoru. Wdrożenie struktury zarządzania jest dodatkowo wspierane przez Radę Programową, która działa jako patronka projektu, a jednocześnie jako doradca programowy dla podmiotów tworzących ten system.
Zarządzanie projektem obejmuje przygotowanie ilościowych i jakościowych wskaźników realizacji projektów, które zostaną przedłożone Komisji Europejskiej wraz ze sprawozdaniami okresowymi i raportem końcowym.
F2. Plan działań po zakończeniu programu
Jednym z kluczowych działań podjętych w ramach projektu jest przygotowanie planu na okres po zakończeniu projektu. Doświadczenia zdobyte podczas całego projektu są wykorzystywane do opracowania strategii przyszłych działań. Celem jest wykorzystanie potencjału wynikającego z wdrożenia zintegrowanego projektu LIFE i możliwości kontynuowania najbardziej wartościowych działań.
