Przepisy obowiązujące w Małopolsce*
* nie dotyczy Krakowa, miasta Oświęcimia, Skawiny, Niepołomic, Krzeszowic, miasta Nowego Targu (centrum miasta), Rabki-Zdroju (strefa uzdrowiskowa A i B), Czarnego Dunajca.
Wymagania dla nowo eksploatowanych instalacji spalania paliw
Od 1 lipca 2017 roku w Małopolsce nie można eksploatować nowego kotła na węgiel lub drewno lub kominka o parametrach emisji gorszych niż wyznaczone w unijnych rozporządzeniach w sprawie ekoprojektu.
Przy budowie nowego domu lub zmianie obecnego kotła lub kominka, wybierz przede wszystkim czyste lub niskoemisyjne ogrzewanie – podłączenie do sieci ciepłowniczej, ogrzewanie elektryczne, pompę ciepła, panele słoneczne, ogrzewanie gazowe lub lekkim olejem opałowym.
Jeżeli zdecydujesz się na urządzenie na pelety, drewno lub węgiel, musisz zastosować nowoczesny kocioł lub kominek, który spełnia wymagania ekoprojektu. Decydujące jest pierwsze uruchomienie instalacji w miejscu obecnego użytkowania – jeżeli nastąpiło po 1 lipca 2017 roku, powinna ona spełniać wymagania ekoprojektu. Nie jest wystarczające spełnienie wymagań klasy 5!
Kocioł na paliwa stałe musi posiadać automatyczny podajnik paliwa (nie dotyczy kotłów zgazowujących) i nie może być wyposażony w ruszt awaryjny.
Od 1 lipca 2017 roku nowo instalowane kominki (również tzw. ogrzewacze pomieszczeń, piece kaflowe czy popularne „kozy”) muszą spełniać wymagania ekoprojektu. Dotyczy to również sytuacji instalowania kominka w istniejących budynkach np. w ramach wymiany na nowy.
Wymagania dla wszystkich istniejących instalacji spalania paliw
Do końca kwietnia 2024 roku konieczna jest wymiana kotłów na węgiel lub drewno, które nie spełniają żadnych norm emisyjnych (pierwotny termin na wymianę wskazywał na koniec 2022 roku, ale został przesunięty). Mieszkańcy mają więc kilka lat na wymianę tych kotłów. Obecnie istnieje możliwość skorzystania z dostępnych programów dofinansowania do wymiany kotłów. W przyszłości – po zakończeniu programów dofinansowania – konieczna będzie wymiana urządzeń we własnym zakresie.
Do końca 2026 roku trzeba wymienić kotły, które spełniają chociaż podstawowe wymagania emisyjne, czyli posiadają klasę 3 lub klasę 4 według normy PN-EN 303-5:2012.
Kotły spełniające wymagania klasy 5 według normy PN-EN 303-5:2012, które były eksploatowane przed 1 lipca 2017 roku, mogą być użytkowane do końca swojej żywotności.
Od 1 maja 2024 roku dopuszczone będzie używanie tylko kominków i ogrzewaczy pokojowych spełniających wymagania ekoprojektu lub kominków i ogrzewaczy pokojowych, których sprawność cieplna wynosi co najmniej 80%. Dane dotyczące sprawności cieplnej powinna zawierać dokumentacja techniczna lub instrukcja kominka.
Kominki i ogrzewacze pokojowe, które nie spełniają wymagań w zakresie ekoprojektu lub sprawności cieplnej na poziomie co najmniej 80%, od maja 2024 roku muszą zostać wymienione lub wyposażone w urządzenie redukujące emisję pyłu do poziomu zgodnego z wymaganiami ekoprojektu.
Pierwotnie termin dotyczący doposażenia lub wymiany kominków wyznaczony był na koniec 2022 roku, jednak we wrześniu 2022 roku został przesunięty na maj 2024 roku.
Wymagania dla jakości paliwa
Od 1 lipca 2017 roku w całej Małopolsce obowiązuje zakaz stosowania mułów i flotów węglowych. Te frakcje to właściwie odpady węglowe – drobny pył węglowy o ziarnach do 3 mm, który zawiera duże ilości wilgoci, popiołu i innych zanieczyszczeń decydujących o dużej emisji przy jego spalaniu. Nie można również spalać węgla oznaczonego jako „miał”, gdyż zawartość frakcji poniżej 3 mm przekracza 15%.
Skąd możesz wiedzieć jakiej jakości jest węgiel na składzie przy zakupie? Sprzedawca ma obowiązek przekazać Ci świadectwo jakości węgla.
Obowiązuje także zakaz spalania drewna i biomasy o wilgotności powyżej 20%. Oznacza to, że drewno przed spaleniem powinno być sezonowane – jego suszenie powinno trwać co najmniej dwa sezony. Suche drewno charakteryzuje się znacznie wyższą kalorycznością i niższą emisją zanieczyszczeń niż drzewo surowe. Do sprawdzenia wilgotności drewna można stosować urządzenia elektroniczne tzw. wilgotnościomierze do drewna.
Czy stosując „lepszy węgiel” zapłacisz więcej za ogrzewanie? Przeczytaj Fakty i mity o uchwałach antysmogowych oraz sprawdź Kalkulator emisji i kosztów ogrzewania.
Przepisy obowiązujące w Krakowie
Od 1 września 2019 roku na obszarze Krakowa w instalacjach spalania paliw dopuszczone jest stosowanie wyłącznie paliw gazowych lub lekkiego oleju opałowego.
Rodzaje instalacji objętych uchwałą:
- instalacje, które dostarczają ciepło do systemu centralnego ogrzewania (kotły),
- instalacje wydzielające ciepło poprzez bezpośrednie przenoszenie ciepła lub w połączeniu z przenoszeniem ciepła do cieczy lub systemu dystrybucji gorącego powietrza (ogrzewacze pomieszczeń, piece, kominki i inne).
Przepisy dotyczą również wytwarzania ciepła na cele niegrzewcze i nie ograniczają się wyłącznie do budynków prywatnych. Obejmują więc także okazjonalne używanie kominków, ogrzewanie budynków gospodarczych, instytucji publicznych, szklarni i tuneli, suszarnie i obiekty gastronomiczne.
Paliwa dopuszczone do spalania:
- paliwa gazowe tj. gaz ziemny wysokometanowy lub zaazotowany (w tym skroplony gaz ziemny), propan–butan, biogaz rolniczy lub inne rodzaje gazu palnego,
- lekki olej opałowy.
Oznacza to zakaz stosowania paliw stałych (węgla, drewna i innej biomasy).
Uchwała nie ogranicza jednak możliwości wykorzystania ciepła sieciowego, energii elektrycznej, pomp ciepła, instalacji fotowoltaicznych i kolektorów słonecznych.
Lokalne uchwały antysmogowe
Obowiązują na obszarze miasta Oświęcimia, Skawiny, Niepołomic, Krzeszowic, miasta Nowego Targu (centrum miasta), Rabki-Zdroju (strefa uzdrowiskowa A i B), Czarnego Dunajca.
Zgodnie z zapisami Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego, na wniosek zainteresowanych gmin, możliwe jest przyjęcie lokalnych uchwał antysmogowych według ujednoliconych wytycznych. Program ochrony powietrza wskazuje również na potrzebę objęcia tych gmin preferencjami dofinansowania inwestycji w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego 2021-2027.
Najważniejsze założenia dla lokalnych uchwał antysmogowych:
- Zakaz eksploatacji dla nowych kotłów i ogrzewaczy na węgiel od 1 stycznia 2022 roku i istniejących od 1 stycznia 2030 roku.
- Zaostrzone wymagania dla nowych kotłów na biomasę (emisja pyłu do 20 mg/m³) i nowych kominków (zamknięta komora spalania, automatyczna regulacja) od 1 stycznia 2023 roku.
- Wymiana kotłów pozaklasowych do końca 2022 roku a kotłów 3 i 4 klasy do końca 2026 roku.
Wymagania dla nowo eksploatowanych instalacji spalania paliw
Zgodnie z już obowiązującą uchwałą antysmogową dla Małopolski, wszystkie nowo eksploatowane kotły i ogrzewacze pomieszczeń od 1 lipca 2017 roku muszą spełniać wymagania ekoprojektu w zakresie emisji zanieczyszczeń i efektywności energetycznej.
Dodatkowe wymagania ujęte w projekcie lokalnej uchwały antysmogowej to:
- od 1 stycznia 2022 roku – brak możliwości eksploatacji nowych kotłów i ogrzewaczy na węgiel,
- od 1 stycznia 2023 roku – nowe kotły na biomasę z poziomem emisji pyłu 20 mg/m³, nowe ogrzewacze z zamkniętą komorą spalania i automatyczną regulacją.
Wymagania dla wszystkich istniejących instalacji spalania paliw
W terminie do 31 grudnia 2022 roku istnieje obowiązek wymiany pozaklasowych kotłów oraz ogrzewaczy pomieszczeń nie spełniających wymagań ekoprojektu (nie dotyczy ogrzewaczy o sprawności > 80%, możliwość doposażenia w elektrofiltr), natomiast kotłów 3 i 4 klasy do 31 grudnia 2026 roku.
Dodatkowe wymagania ujęte w projekcie lokalnej uchwały antysmogowej to:
- do 31 grudnia 2029 roku – wymiana kotłów na węgiel klasy 5 i ekoprojekt.
Informacje dodatkowe
Kogo dotyczą uchwały antysmogowe?
Uchwała antysmogowa jest aktem prawa miejscowego i obowiązuje wszystkich na danym obszarze. Dotyczy zarówno prywatnych budynków, jak również budynków gospodarczych, szklarni i tuneli foliowych, lokali usługowych, zakładów przemysłowych.
Wprowadzone ograniczenia obejmują instalacje, w których spalane są paliwa stałe. Dotyczą instalacji, które bezpośrednio wydzielają ciepło, przekazują ciepło do cieczy, do systemu dystrybucji gorącego powietrza lub do systemu centralnego ogrzewania.
Kogo nie dotyczą wymagania uchwał antysmogowych?
Uchwały antysmogowe nie zawierają wyłączeń dla określonych grup działalności lub instalacji. Obowiązują jednak wyłączenia, które wynikają bezpośrednio z ustawy Prawo ochrony środowiska. Obejmują one:
1. Instalacje, które wymagają pozwolenia na emisję lub pozwolenia zintegrowanego.
Uchwały antysmogowe nie mają zastosowania do instalacji, dla których wymagane jest uzyskanie pozwolenia zintegrowanego albo pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza. Obowiązek uzyskania pozwolenia dotyczy natomiast wszystkich instalacji, za wyjątkiem wymienionych w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie przypadków, w których wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza z instalacji nie wymaga pozwolenia. W praktyce pozwolenie
na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza lub pozwolenie zintegrowane muszą uzyskać między innymi:
- kotły grzewcze o nominalnej mocy cieplnej powyżej 5 MW (na węgiel kamienny) lub powyżej 10 MW (na koks lub biomasę),
- instalacje, gdzie energia spalania wykorzystywana jest bezpośrednio w procesie np. piec piekarniczy, piec suszarniczy – o nominalnej mocy cieplnej powyżej 1 MW.
Wszelkie wątpliwości należy rozstrzygać indywidualnie we współpracy z organem ochrony środowiska, którym jest starosta, prezydent miasta lub marszałek województwa. Pozwolenie określi między innymi warunki pracy instalacji oraz wielkość emisji zanieczyszczeń do powietrza.
2. Instalacje, które wymagają zgłoszenia.
Uchwały antysmogowe nie mają również zastosowania do instalacji, dla których wymagane jest zgłoszenie. Instalacje te wskazuje rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 lipca 2010 r. w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia.
Obowiązek zgłoszenia dotyczy między innymi następujących rodzajów instalacji:
- energetycznych o nominalnej mocy cieplnej od 1 MW,
- innych niż energetyczne o nominalnej mocy cieplnej od 0,5 MW,
- do suszenia owoców, warzyw, zboża, innych płodów rolnych lub leśnych o wydajności powyżej 30 Mg na godzinę,
- stosowanych w gastronomii przystosowanych do obsługi powyżej 500 osób na dobę.
Zgłoszenie instalacji powinno zawierać między innymi informacje o wielkości i rodzaju emisji oraz opis stosowanych metod ograniczania wielkości emisji. Należy je skierować do organu ochrony środowiska, którym zazwyczaj jest starosta lub prezydent miasta.
W takim przypadku organ ochrony środowiska może również ustalić w drodze decyzji, wymagania w zakresie ochrony środowiska dotyczące eksploatacji instalacji.
3. Spalanie paliw poza instalacjami.
Przepisy uchwały antysmogowej nie dotyczą spalania paliw, które nie jest związane z eksploatacją instalacji. Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska, pojęcie instalacji to:
a) stacjonarne urządzenie techniczne,
b) zespół stacjonarnych urządzeń technicznych powiązanych technologicznie, do których tytułem prawnym dysponuje ten sam podmiot i położonych na terenie jednego zakładu,
c) budowle niebędące urządzeniami technicznymi ani ich zespołami,
których eksploatacja może spowodować emisję.
Oznacza to, że wprowadzone w uchwałach antysmogowych ograniczenia nie dotyczą np. użytkowania grilli, wędzarni, rozpalania ognisk, spalania paliw w pojazdach.
Pamiętaj jednak, że czynności tych mogą zabraniać lub ograniczać inne przepisy. Na przykład Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów, wprowadza ograniczenia stosowania otwartego ognia. Na podstawie ustawy o odpadach, zabronione jest spalanie pozostałości roślinnych (liści, gałęzi, resztek upraw) jeżeli są one objęte obowiązkiem selektywnego zbierania. Mogą również funkcjonować przepisy prawa lokalnego w poszczególnych gminach. Na przykład w Krakowie w ramach Parku Kulturowego Stare Miasto obowiązuje zakaz stosowania paliw stałych na stoiskach gastronomicznych.
Wsparcie dla mieszkańców
Sprawdź dostępne programy dofinansowania do wymiany kotłów węglowych, przeprowadzenia termomodernizacji budynku oraz instalacji odnawialnych źródeł energii na stronie Dofinansowanie.
W części gmin dla osób, które ponoszą zwiększone koszty ogrzewania lokalu po wymianie ogrzewania węglowego oferowany jest również program osłonowy dopłaty do kosztów ogrzewania.
Skontaktuj się z Ekodoradcą w swojej gminie, aby uzyskać bardziej szczegółowe informacje oraz porady dotyczące zastosowania ekologicznego ogrzewania.
Kontrola przestrzegania wprowadzanych ograniczeń
Kontrola przestrzegania wymagań uchwały jest prowadzona przez uprawnione służby:
- straż miejską i gminną,
- upoważnionych pracowników urzędu gminy,
- Policję,
- Inspekcję Ochrony Środowiska.
Użytkownik urządzenia grzewczego powinien okazać kontrolerom dokumenty potwierdzające, że piec, kocioł lub kominek, z którego korzysta spełniają wszystkie wymogi określone w uchwale antysmogowej. Takim dokumentem może być np. dokumentacja techniczna, instrukcja użytkowania, wyniki badań, certyfikaty, które potwierdzają spełnienie wymaganych poziomów sprawności i emisji. Jeśli użytkownik nie posiada takich dokumentów, będzie domniemanie, że instalacja nie spełnia wymagań uchwały.
Jeżeli użytkownik instalacji nie przestrzega przepisów uchwały antysmogowej, może zostać ukarany mandatem do 500 zł. Może zostać również skierowany wniosek do sądu o ukaranie karą grzywny do 5 tys. zł. Kara może zostać nałożona ponownie przy każdym przypadku eksploatacji instalacji niezgodnie z uchwałą antysmogową.
Przypadki naruszenia wymagań uchwały antysmogowej możesz zgłosić poprzez aplikację Ekointerwencja.
Materiały informacyjne o uchwale antysmogowej
Wszystkie materiały informacyjne i edukacyjne dostępne są do pobrania w wersji elektronicznej na stronie internetowej: Materiały edukacyjne.
Zalecamy również kontakt z Ekodoradcą, który dysponuje takimi materiałami. Dane kontaktowe do Ekodoradców są dostępne na stronie: Ekodoradcy.
