Projekt LIFE-IP MAŁOPOLSKA

O projekcie

Z programu LIFE Unii Europejskiej finansowane są innowacyjne projekty w zakresie ochrony środowiska w Europie, a projekty zintegrowane wspierają realizację strategii poprawy jakości środowiska na dużym obszarze.

Projekt zintegrowany LIFE koordynowany przez Województwo Małopolskie ma na celu przyspieszenie poprawy jakości powietrza. Realizuje działania zaplanowane w Programie ochrony powietrza. Realizowany jest w okresie od października 2015 r. do końca 2025 r.

Główne działania

sieć ekodoradców

którzy wspierają wdrażanie działań antysmogowych w gminach

doradztwo dla mieszkańców

w zakresie efektywnych sposobów ogrzewania i źródeł finansowania

centrum kompetencji

obejmujące szkolenia, warsztaty, studia podyplomowe i bazę wiedzy dla samorządów

kampanie edukacyjne

w celu zwiększenia świadomości ekologicznej mieszkańców i informujące o koniecznych działaniach

modelowanie zanieczyszczeń

z transportu dla Krakowa oraz międzyregionalne dla Małopolski, Śląska, Czech i Słowacji

wymiana doświadczeń

i dobrych praktyk z innymi projektami i regionami w Europie

Partnerzy

Projekt angażuje łącznie 69 partnerów, w tym Województwo Małopolskie (koordynator projektu), 62 gminy z Małopolski, Województwo Śląskie, Krakowski Alarm Smogowy (organizacja pozarządowa), Krajowa Agencja Poszanowania Energii oraz partnerów zagranicznych: Instytut VITO z Belgii, Czeskie Ministerstwo Środowiska i Słowacki Instytut Hydrometeorologiczny.

  1. Województwo Małopolskie
  2. Miasto Kraków
  3. Gmina Andrychów
  4. Gmina Miejska Bochnia
  5. Gmina Bolesław (pow. olkuski)
  6. Gmina Bukowina Tatrzańska
  7. Gmina Bystra-Sidzina
  8. Gmina Chełmiec
  9. Gmina Ciężkowice
  10. Gmina Czernichów
  11. Gmina Dąbrowa Tarnowska
  12. Gmina Dobczyce
  13. Gmina Gdów
  14. Gmina Gołcza
  15. Gmina Gromnik
  16. Gmina Miejska Gorlice
  17. Gmina Iwkowa
  18. Gmina Kamionka Wielka
  19. Gmina Kocmyrzów-Luborzyca
  20. Gmina Koniusza
  21. Gmina Kościelisko
  22. Gmina Krzeszowice
  23. Gmina Miejska Limanowa
  24. Gmina Liszki
  25. Gmina Łapsze Niżne
  26. Gmina Łącko
  27. Gmina Miechów
  28. Gmina Mszana Dolna
  29. Gmina Myślenice
  30. Gmina Nawojowa
  31. Gmina Nowy Targ
  32. Gmina Miejska Nowy Targ
  33. Gmina Oświęcim
  34. Gmina Pałecznica
  35. Gmina Piwniczna-Zdrój
  36. Gmina Podegrodzie
  37. Gmina Poronin
  38. Gmina Rabka-Zdrój
  39. Gmina Raciechowice
  40. Gmina Radziemice
  41. Gmina Ryglice
  42. Gmina Rzepiennik Strzyżewski
  43. Gmina Skawina
  44. Gmina Słomniki
  45. Gmina Spytkowice (pow. nowotarski)
  46. Gmina Stary Sącz
  47. Gmina Stryszów
  48. Gmina Sucha Beskidzka
  49. Gmina Sułkowice
  50. Gmina Szczucin
  51. Gmina Szczurowa
  52. Gmina Świątniki Górne
  53. Miasto Tarnów
  54. Gmina Tomice
  55. Gmina Tuchów
  56. Gmina Wadowice
  57. Gmina Wieliczka
  58. Gmina Wielka Wieś
  59. Gmina Wieprz
  60. Gmina Wierzchosławice
  61. Gmina Wolbrom
  62. Gmina Zakliczyn
  63. Gmina Zakopane
  64. Województwo Śląskie
  65. Stowarzyszenie Krakowski Alarm Smogowy
  66. Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A.
  67. Instytut VITO NV z Belgii
  68. Słowacki Instytut Hydrometeorologii w Bratysławie
  69. Ministerstwo Środowiska Republiki Czeskiej
gminy LIFE

Finansowanie

Budżet projektu to około 17 mln euro (70 mln zł) i został dofinansowany ze środków programu LIFE Unii Europejskiej, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie.

Efekty projektu

Działania podjęte w Małopolsce w latach 2015-2022 przede wszystkim przyczyniły się do ograniczenia emisji zanieczyszczeń oraz poprawy jakości powietrza.  

Poprawa jakości powietrza w Krakowie i Małopolsce jest szczególnie widoczna w okresie grzewczym od października do marca. Średnie stężenie pyłu PM10 między sezonem zimowym 2014-2015 a sezonem 2022-2023 spadło w Małopolsce o 44%, natomiast w Krakowie aż o 53%.

zmiana PM10

W trakcie realizacji projektu LIFE znacznie wzrosła świadomość mieszkańców Małopolski w zakresie ochrony powietrza. Badania opinii publicznej wykonane w 2016 i w 2018 roku wykazały, że świadomość istnienia problemu smogu w mniejszych miastach Małopolski wzrosła z 36 do 60 proc. Aż 85 proc. respondentów dostrzega potrzebę pomocy świadczonej przez ekodoradców.

Zanieczyszczenie powietrza w kategoriach osobistego problemu
Zanieczyszczenie powietrza w kategoriach osobistego problemu

Partnerzy projektu LIFE IP Małopolska pozyskali dodatkowe dofinansowanie na działania inwestycyjne związane z poprawą ochrony powietrza. Całkowita wartość uzyskanego dofinansowania to ponad 1 mld euro, z czego 83,5 mln euro z przeznaczeniem na wymianę starych kotłów, 231 mln euro na termomodernizację budynków, 163 mln euro na odnawialne źródła energii, 510 mln euro na transport niskoemisyjny, 1,6 mln euro na budowę obiektów Park&Ride oraz 377 tys. euro na działania edukacyjne w zakresie ochrony powietrza.

Działania antysmogowe

Jednym z najważniejszych działań w celu wdrożenia Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego było przyjęcie tzw. uchwał antysmogowych, które zobowiązują mieszkańców do wymiany starych kotłów węglowych.

Uchwała antysmogowa dla Krakowa wprowadzająca całkowity zakaz stosowania paliw stałych została przyjęta w styczniu 2016 roku i weszła w życie 1 września 2019 roku. Uchwała antysmogowa dla Małopolski została przyjęta w styczniu 2017 roku. Podobne rozwiązania zostały przyjęte w województwie śląskim (partner projektu LIFE) oraz większości pozostałych regionów w Polsce. Obecnie już w 14 na 16 województw w Polsce funkcjonują uchwały antysmogowe.

Od 2015 do 2021 roku w Małopolsce wymienionych zostało ponad 76 tys. starych kotłów węglowych. Dzięki temu zmniejszyła się emisja do powietrza pyłu PM10 o 2,9 tys. ton, pyłu PM2.5 o 2,7 tys. ton i benzo(a)pirenu o 1,2 t. Regularnie przeprowadzane są również kontrole spalania odpadów oraz przestrzegania wymagań uchwał antysmogowych. Tylko w 2021 roku w Małopolsce przeprowadzono ponad 26 tys. kontroli, z czego w 1 070 przypadkach stwierdzono spalanie odpadów i pobrano ponad 759 próbek popiołu do badań.

Sieć Ekodoradców w gminach

W ramach projektu LIFE w 62 gminach w Małopolsce powstała sieć Ekodoradców, których zadaniem jest wsparcie mieszkańców i władz gmin we wdrażaniu działań antysmogowych:

  • Udzielają pomocy mieszkańcom w przygotowaniu wniosków o dofinansowanie, wyborze źródeł ogrzewania i przestrzegania przepisów uchwał antysmogowych.
  • Organizują spotkania z mieszkańcami oraz z lokalnymi liderami (lekarzami, księżmi, sołtysami, strażakami).
  • Organizują spotkania i konkursy w szkołach i przedszkolach.
  • Realizują lokalne działania edukacyjne. Wykorzystują materiały informacyjne, ulotki, broszury i plakaty związane z tematyką ochrony powietrza. Przygotowują artykuły w prasie i publikacje w internecie. Biorą udział w audycjach radiowych i telewizyjnych.
  • Prowadzą badania budynków kamerą termowizyjną oraz kontrole palenisk.
  • Przygotowują wnioski o dofinansowanie dla gminy na działania inwestycyjne związane z ochroną powietrza.

Gminy, w których zatrudnieni są Ekodoradcy osiągają lepsze efekty w zakresie wymiany kotłów niż pozostałe. Średnia liczba wymienionych kotłów w gminach będących partnerami projektu LIFE jest 3‑krotnie wyższa niż średnia dla pozostałych gmin.

Efekty pracy Ekodoradców

uczestników zorganizowanych wydarzeń
udzielonych porad dla mieszkańców
dzieci biorących udział w warsztatach i konkursach
przekazanych materiałów edukacyjnych
badań termowizyjnych
kontroli spalania odpadów i paliw
obsłużonych wniosków o dofinansowanie
w przygotowanych projektach do dofinansowania

Efekty pracy ekodoradców w okresie: październik 2016 – czerwiec 2023

Wsparcie działań na poziomie regionalnym i lokalnym

W ramach projektu zorganizowane zostały studnia podyplomowe, szkolenia i warsztaty dla pracowników gmin, którzy odpowiadają za realizację Programu ochrony powietrza:

  • Dwie edycje studiów podyplomowych na Akademii Górniczo-Hutniczej dla łącznie 116 ekodoradców i pracowników gmin w zakresie ochrony powietrza i energetyki.
  • Warsztaty w zakresie przeprowadzania kontroli palenisk domowych dla ponad 1000 pracowników gmin, straży miejskich i policji oraz prowadzenia inwentaryzacji ogrzewania budynków.
  • Szkolenia z dostępnych programów dofinansowania do wymiany palenisk, termomodernizacji budynków i instalacji OZE.
LIFE Ekodoradcy | LIFE Ecomanagers