Efekty realizacji Programu ochrony powietrza w 2016 roku

Podsumowaliśmy efekty działań Województwa Małopolskiego i lokalnych samorządów w walce ze smogiem w 2016 roku. Pierwsze efekty już są:

• zlikwidowano 7,3 tys. nieekologicznych kotłów;
• wykonano termomodernizację ponad 480 budynków – dzięki czemu te obiekty są nie tylko tańsze w utrzymaniu, ale również bardziej przyjazne dla środowiska;
• w gminach zainwestowano łącznie 640 mln zł na działania związane z ochroną powietrza – z czego 96 mln zł na wymianę kotłów;
• sfinansowano zakup 120 ekologicznych autobusów komunikacji miejskiej (w większości dla Krakowa);
• gminy wybudowały 77 km ścieżek rowerowych, co uzupełnia wielki projekt Województwa Małopolskiego VeloMałopolska, w ramach którego na koniec 2017 r. będziemy mieć łącznie 310 km tras rowerowych;
• powiększa się także grono mieszkańców, którzy korzystają z ekologicznych sposobów ogrzewania. Tylko w 2016 roku zanotowano 6,8 tys. nowych odbiorców gazu i 270 nowych przyłączy do sieci ciepłowniczej;
• gminy mocno włączyły się też w kontrole spalania odpadów. W 2016 roku udało się przeprowadzić ich 6,6 tys., z czego w ponad tysiącu przypadków wykryto  naruszenia przepisów.

Efekty walki ze smogiem

Walka o czyste powietrze to jednak batalia, która będzie jeszcze trwać kilka najbliższych lat. Samorząd województwa małopolskiego będzie wspierał dalszą wymianę pieców w Małopolsce – w regionalnym programie operacyjnym na ten cel przeznaczamy łącznie 295 mln zł, dzięki czemu zostanie wymienione ponad 26,5 tys. przestarzałych kotłów węglowych.

Zachęcamy Państwa również do obejrzenia krótkiego podsumowania działań Województwa Małopolskiego w zakresie ochrony powietrza:

Ocena realizacji efektów wdrażania Programu ochrony powietrza realizowana jest w ramach działania D.1 „Monitoring  efektów  wdrażania  Programu ochrony  powietrza  dla województwa małopolskiego” projektu zintegrowanego LIFE pn.: „Wdrażanie Programu ochrony powietrza w województwie małopolskim – Małopolska w zdrowej atmosferze”, wspieranego z programu LIFE Unii Europejskiej.

Wojewódzki Sąd Administracyjny wydał 3 października 2017 roku wyrok w sprawie czterech skarg złożonych na uchwałę Sejmiku Województwa Małopolskiego w sprawie wprowadzenia na obszarze województwa małopolskiego ograniczeń i zakazów w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw.

Skargi dwóch firm prowadzących działalność w zakresie dystrybucji węgla zostały odrzucone ze względu na brak wykazania naruszenia ich interesu prawnego. Przepisy uchwały nie ograniczają bowiem swobody gospodarczej i nie zabraniają sprzedaży urządzeń grzewczych lub paliw stałych.

W przypadku skarg dwóch osób fizycznych, które wykorzystują do ogrzewania pozaklasowe kotły na paliwa stałe, skargi zostały rozpatrzone i oddalone. Wyrok potwierdził, iż uchwała antysmogowa dla Małopolski została przyjęta zgodnie z prawem oraz spełnia wymagania art. 96 ustawy Prawo ochrony środowiska. Sąd podkreślił, że samorządy województw mogą przyjmować ograniczenia w zakresie eksploatacji instalacji i stosowania paliw, gdy wymaga tego sytuacja złej jakości powietrza. Uchwała realizuje konstytucyjne prawo obywateli do życia w czystym środowisku oraz ochrony ich zdrowia. Przepisy obowiązujące w Małopolsce zostały również uznane za zgodne z przepisami unijnymi, gdyż wdrażają europejskie wymagania w zakresie poprawy jakości powietrza.

Uchwała antysmogowa dla Małopolski weszła w życie 1 lipca 2017 roku i wprowadziła zakaz stosowania mułów i flotów węglowych oraz drewna o wilgotności powyżej 20%, a także zakaz eksploatacji nowych kotłów i kominków, które nie spełniają unijnych standardów ekoprojektu. Mieszkańcy Małopolski mają czas do końca 2022 roku na wymianę istniejących kotłów nie spełniających norm emisji oraz do końca 2026 roku w przypadku eksploatacji kotłów 3 lub 4 klasy.

Uchwały antysmogowe zostały przyjęte rownież w województwie śląskim i opolskim, natomiast prace nad przygotowaniem podobnych przepisów trwają w województwach dolnośląskim, mazowieckim, łódzkim i wielkopolskim.

Więcej informacji o uchwale: https://powietrze.malopolska.pl/antysmogowa

Zdjęcie: Marcin Hałat, Wikipedia Commons

Od 2014 roku funkcjonuje nowy mechanizm postępowań kompensacyjnych w przypadku wydawania pozwoleń na emisję gazów lub pyłów do powietrza i pozwoleń zintegrowanych. Umożliwia on ograniczenie emisji pochodzącej z domowych instalacji grzewczych, dzięki czemu angażuje zarówno przedsiębiorstwa, jak i mieszkańców danego obszaru w działania związane z poprawą jakości powietrza.

Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska, postępowanie kompensacyjne przeprowadzane jest w przypadku nowo budowanych lub rozbudowywanych instalacji wprowadzających gazy lub pyły do powietrza, znajdujących się na obszarach, na których zanotowano przekroczenia norm jakości powietrza. Aby uzyskać pozwolenia na emisję, prowadzący instalację zobowiązany jest do redukcji na tym samym obszarze o 30% więcej zanieczyszczeń, jakie zamierza emitować do powietrza. Oznacza to konieczność likwidacji lub ograniczenia innego źródła emisji zlokalizowanego na terenie tej samej lub w wyjątkowych sytuacjach sąsiedniej gminy.

Na terenie województwa małopolskiego wydano już pierwsze pozwolenia na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza w ramach mechanizmu kompensacji z wykorzystaniem domowych instalacji grzewczych. Pierwsze postępowanie kompensacyjne przeprowadzone zostało na terenie miasta Oświęcim. Starosta Oświęcimski wydał taką decyzję dla spółki Alupol Films. Spółka ta dokonała redukcji ilości emitowanego do powietrza pyłu o około 14 kg w skali roku poprzez likwidację pieców kaflowych użytkowanych przez mieszkańców Oświęcimia oraz podłączenie lokalu mieszkaniowego do miejskiej sieci ciepłowniczej. Kolejną decyzję o przeprowadzeniu postępowania kompensacyjnego wydał Starosta Krakowski dla spółki SKANSKA, która zobowiązana została do redukcji ilości pyłu emitowanego do powietrza przez mieszkańców Skawiny o ponad 150 kg w skali roku.

Wykorzystywanie mechanizmu kompensacji w wydawaniu pozwoleń emisyjnych stanowi efektywne rozwiązanie dla terenów rozwijających się i może stanowić wzorzec dla innych gmin i przedsiębiorstw. Umożliwia ono rozwój gospodarczy regionu przy jednoczesnym ograniczaniu niskiej emisji, która jest główną przyczyną złej jakości powietrza w sezonie zimowym.

Przyjęte zostały krajowe przepisy, które wprowadzają wymagania w zakresie emisji zanieczyszczeń z kotłów na paliwa stałe o mocy cieplnej do 500 kW. Opublikowane zostało Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań dla kotłów na paliwo stałe określające parametry emisji dla kotłów wprowadzanych do obrotu i użytkowania. Dotyczy więc ono zarówno urządzeń dopuszczonych do sprzedaży jak również na etapie podłączania do systemu centralnego ogrzewania.

Parametry emisji zanieczyszczeń do powietrza określone w rozporządzeniu odpowiadają wymaganiom klasy 5 według normy PN-EN 303-5:2012:

Jednocześnie jednak zastosowano kilka wyłączeń np. dla kotłów służących tylko do wytwarzania ciepłej wody użytkowej i kotłów na biomasę niedrzewną. Rozporządzenie zakazuje stosowania w konstrukcji kotła rusztu awaryjnego.

Rozporządzenie wchodzi w życie 1 października 2017 r. Przepisy rozporządzenia do kotłów wyprodukowanych, ale niewprowadzonych do obrotu i użytkowania przed jego wejściem w życie będą obowiązywały od 1 lipca 2018 r.

Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań dla kotłów na paliwo stałe

Aktualnie, na terenie gmin województwa małopolskiego prowadzone są oceny energetyczne budynków, których właściciele ubiegają się o dotację na wymianę urządzeń grzewczych w ramach RPO WM na lata 2014-2020.

Prawidłowo przeprowadzona ocena energetyczna budynku powinna obejmować kilka elementów: wizję lokalną i ocenę stanu danego budynku, w tym wykonanie dokumentacji fotograficznej, opracowanie świadectwa charakterystyki energetycznej budynku, a także informację na temat wymaganej mocy cieplnej montowanego pieca.

Szczegółowe wskazówki dotyczące prawidłowego wykonania oceny energetycznej budynku zamieszczone zostały na stronie Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego. Zachęcamy do zapoznania się z nimi:

Wskazówki dla mieszkańców dotyczące prawidłowego wykonywania ocen energetycznych dla obszarów ZIT (z wyłączeniem Miasta Kraków) oraz Subregionów: Małopolski Zachodniej, Podhalańskiego i Tarnowskiego

Dnia 14 lipca 2017 r. odbyło się szkolenie dla pracowników CASTORAMY w związku z wejściem w życie uchwały antysmogowej dla Krakowa i Małopolski. W szkoleniu wzięli udział pracownicy zajmujący się sprzedażą urządzeń grzewczych i opału. Na spotkaniu przedstawione zostały wymogi uchwał antysmogowych, które nie dopuszczają od 1 lipca 2017 r. stosowania nowych kotłów lub kominków nie spełniających wymagań ekoprojektu oraz złej jakości opału. Szczegółowo omówione zostały wymagania ekoprojektu dla urządzeń grzewczych na paliwa stałe. Istotnym było, aby pracownicy sklepu dzięki zdobytej wiedzy mogli informować klientów, że eksploatacja nowego kotła, pieca lub kominka, który nie spełnia wymagań ekoprojektu będzie niezgodna z prawem i zagrożona karą finansową ze strony organów kontrolnych. Zakazane jest również stosowanie złej jakości opału. Pracownicy zainteresowani byli również tematem dofinansowania do dostosowania instalacji i wymiany urządzeń grzewczych oraz termomodernizacji budynków. Jak sami podkreślają, chcą nabyć wszelką niezbędną wiedzę, aby w sposób rzetelny i kompleksowy umieć doradzić i odpowiedzieć na wszystkie pytania zadawane przez klientów.

Szkolenie przeprowadzili Pan Tomasz Pietrusiak – Zastępca Dyrektora Departamentu Środowiska UMWM oraz Pan Piotr Łyczko – Kierownik Zespołu ds. Ochrony Powietrza w Departamencie Środowiska UMWM.

Szkolenie było przeprowadzone w ramach realizacji działania „C.2. Centrum Kompetencji” projektu zintegrowanego LIFE „Wdrażanie Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego – Małopolska w zdrowej atmosferze” / LIFE-IP MALOPOLSKA / LIFE14 IPE PL 021

Materiały szkoleniowe:

Uchwały antysmogowe wynikiem działań zmierzających do poprawy jakości powietrza

Wymagania ekoprojektu

Już 1 lipca 2017 roku wchodzą w życie przepisy uchwały antysmogowej dla Małopolski i zacznie obowiązywać zakaz spalania mułów i flotów węglowych oraz biomasy o wilgotności powyżej 20%, natomiast wszystkie nowo eksploatowane kotły, piece i kominki powinny spełniać wymagania ekoprojektu w zakresie emisji zanieczyszczeń i efektywności energetycznej. Kontrola przestrzegania wymogów uchwały należy do zadań gmin, które powinny ją realizować przy pomocy straży miejskich i gminnych lub pracowników urzędów gmin.

Aby przygotować gminy do kontroli i egzekwowania wymagań uchwały, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego zorganizował w dniach 13 i 14 czerwca 2017 roku szkolenie dla pracowników  wszystkich gmin w Małopolsce oraz przedstawicieli straży gminnych i miejskich. Szkolenie obejmowało zagadnienia techniczne związane z konstrukcjami i wymaganiami dla kotłów i ogrzewaczy pomieszczeń, sposobami identyfikacji mułów lub flotów węglowych, pobierania próbek paliwa, a także zagadnienia prawne związane z przygotowywaniem upoważnień do kontroli i procedury ich przeprowadzania. Wykłady poprowadzili specjaliści z Instytutu Chemicznej Przeróbki Węgla w Zabrzu, Instytutu Nafty i Gazu w Krakowie oraz radca prawny fundacji Frank Bold. Doświadczeniami w zakresie prowadzenia kontroli indywidualnych gospodarstw domowych podzielili się również przedstawiciele Straży Miejskiej Miasta Krakowa. Natomiast Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska przedstawił informacje o kontrolach przestrzegania przez gminy obowiązków wynikających z Programu ochrony powietrza.

Tematyka szkolenia

• Wymagania uchwały antysmogowej dla Małopolski – Tomasz Pietrusiak, Zastępca Dyrektora Departamentu Środowiska UMWM.
• Kontrole realizacji przez gminy Programu ochrony powietrza – Ryszard Listwan, Zastępca Małopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska.
• Omówienie rodzajów instalacji dla których wprowadzono ograniczenia – Katarzyna Matuszek, Kierownik Laboratorium Technologii Spalania i Energetyki w Instytucie Chemicznej Przeróbki Węgla w Zabrzu,
  • przedstawienie różnic pomiędzy kotłem automatycznym a ręcznym,
  • prezentacja kotłów automatycznych (różne typy np. z podajnikiem ślimakowym, szufladowym),
  • przedstawienie różnicy pomiędzy kotłami spełniającymi wymagania normy PN-EN 303-5:2012 a ekoprojektu,
  • rodzaje i weryfikacja (odczytanie, interpretacja) dokumentów potwierdzających, że eksploatowane urządzenia grzewcze spełniają wymogi normy PN-EN 303-5:2012 lub ekoprojektu,
  • prezentacja sposobów nielegalnych przeróbek konstrukcyjnych kotłów, montażu dodatkowych elementów w kotle,
  • wskazanie możliwości rozpoznania czy kocioł posiada ruszt awaryjny,
  • prezentacja przykładów nieprawidłowej eksploatacji kotłów, wskazanie złych nawyków, praktyk w tym zakresie,
  • omówienie kwestii obowiązku dokonywania przeglądów kominiarskich oraz negatywnych skutków braku czyszczenia przewodów kominowych.
• Omówienie rodzaju paliw, dla których wprowadzono zakaz stosowania – Łukasz Smędowski, Kierownik Laboratorium Paliw i Węgli Aktywnych w Instytucie Chemicznej Przeróbki Węgla w Zabrzu,
  • przedstawienie sposobów organoleptycznej identyfikacji mułów i flotów węglowych – prezentacja próbek,
  • przedstawienie procedury badania uziarnienia węgla – wskazanie wytycznych jak pobrać próbkę, do jakiego laboratorium wysłać próbkę do badania,
  • przedstawienie wymaganych przy sprzedaży węgla dokumentów potwierdzających parametry paliwa (certyfikat jakościowy, potwierdzenie parametrów na fakturze),
  • przegląd certyfikatów węgla wraz ze sposobem odczytywania informacji w nich zawartych.
• Omówienie zakresu obejmującego eksploatację kominków – Robert Wojtowicz, Kierownik Laboratorium Badań Urządzeń Gazowych i Grzewczych w Instytucie Nafty i Gazu – Państwowy Instytut Badawczy w Krakowie,
  • omówienie kominków otwartych i zamkniętych, ogrzewaczy wolnostojących, typy i różnice między nimi,
  • prezentacja wymogów ekoprojektu dla kominków,
  • rodzaje i weryfikacja dokumentów potwierdzających, że eksploatowany kominek spełnia wymogi ekoprojektu, odczytywanie i interpretacja dokumentów,
  • sprawdzenie wilgotności drewna i prezentacja pomiaru wilgotnościomierzem.
• Aspekt praktyczny prowadzenia kontroli – Andrzej Ryś, kierownik Referatu Kontroli Odpadów, Straż Miejska Miasta Krakowa.
• Aspekt prawny prowadzenia kontroli – Miłosz Jakubowski, Radca Prawny w Fundacji Frank Bold,
  • praktyczne przedstawienie procedury i doświadczeń prowadzenia kontroli spalania paliw na przykładzie miasta Krakowa,
  • przedstawienie zakresu prowadzonej kontroli,
  • wydawanie upoważnienia uprawniającego do przeprowadzenia kontroli,
  • możliwość pobierania próbek popiołu do analizy,
  • sporządzenie protokołu z kontroli,
  • kierowanie wniosków o ukaranie do sądu,
  • wysokość kar finansowych.

Materiały szkoleniowe

Wymagania uchwały antysmogowej dla Małopolski

Wymagania dla kotłów na paliwa stałe

Wymagania dla paliw stałych

Wymagania dla kominków i ogrzewaczy

Praktyczne aspekty kontroli

Prawne aspekty kontroli

Wzór upoważnienia do kontroli

Wzór zawiadomienia o kontroli

Wzór wniosku o ukaranie

Szkolenia odbyły się w ramach realizacji projektu LIFE IP MALOPOLSKA / LIFE14 IPE PL 021 współfinansowanego ze środków LIFE Unii Europejskiej.

Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla w Zabrzu, w ramach którego funkcjonuje akredytowane laboratorium do badania kotłów na paliwa stałe, przeprowadził pomiary rzeczywistych efektów stosowania metody górnego spalania na emisję pyłu i benzo(a)pirenu przy spalaniu węgla i drewna. Badania objęły 4 różne kotły z ręcznym zasypem paliwa i jeden ogrzewacz typu „koza”, w których spalany był zarówno węgiel jak i drewno.

Badania wykazały, że technika rozpału „od góry” ma nieprzewidywalny wpływ na wysokość emisji zanieczyszczeń. Jej stosowanie nie w każdym przypadku przekłada się na zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza. W wielu próbach nie odnotowano znacznych spadków, a wręcz przeciwnie, pomierzono wzrost emisji pyłu i benzo(a)pirenu, zarówno w przypadku węgla jak i drewna.

W żadnej próbie z przeprowadzonych 20 nie uzyskano wartości emisji zanieczyszczeń porównywalnej z kryteriami emisji dla urządzeń spełniających klasę 5 lub wymagania ekoprojektu, a nawet dla klasy 3. Najlepszy wynik uzyskano dla kotła, który został specjalnie zaprojektowany do stosowania górnego spalania – 127,9 mg/m³ dla węgla i 104,6 mg/m³ dla drewna. W przypadku stosowania metody „palenia od góry” w tradycyjnych kotłach zasypowych pomierzona wielkość emisji pyłu wyniosła od 297,3 do 547,0 mg/m³ przy spalaniu węgla oraz od 181,8 do 396,0 mg/m³ przy spalaniu drewna. Norma dla kotłów spełniających wymagania ekoprojektu wynosi 40 mg/m³.

Stosowanie metody „palenia od góry” w kotłach, które nie są do tego przeznaczone może znacznie zwiększyć ryzyko wybuchu kotła, zaczadzenia czy szybszej eksploatacji urządzenia. Badania pokazały, że może znacząco zwiększać obciążenia cieplne komory spalania, zmieniać rozkład temperatur i ciśnień w stosunku do wartości projektowych, a także prowadzić do gwałtownych reakcji spalania (spalanie wybuchowe). Każdy użytkownik kupując urządzenie grzewcze powinien je eksploatować w sposób zgodny z dołączoną przez producenta instrukcją obsługi. Inna eksploatacja może stwarzać zagrożenie dla zdrowia i życia użytkownika oraz być przyczyną awarii czy utraty gwarancji udzielonej na kocioł c.o.

Badania zlecone zostały przez Krakowski Alarm Smogowy w ramach realizacji projektu zintegrowanego LIFE-IP MALOPOLSKA współfinansowanego ze środków programu LIFE Unii Europejskiej.

Skrócony raport z badań IChPW

Prezentacja raportu

Poniżej przywołane zostały również testy przeprowadzone analizatorem pyłu przez Urząd Miasta w Gliwicach stosując zasyp tradycyjny oraz metodę „palenia od góry” w warunkach eksploatacji kotła w domowej kotłowni:

Sprawdź również:

Polska Izba Ekologii oraz Fundacja na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii organizują konkurs dla kotłów grzewczych o mocy do 50kW, którego celem jest promowanie najbardziej efektywnych energetycznie i jednocześnie najmniej obciążających środowisko urządzeń. Nabór do konkursu trwa od 1 marca do 31 sierpnia 2017 roku.  Uczestnikami Konkursu mogą być producenci oraz dystrybutorzy kotłów opalanych paliwami stałymi o mocy do 50 kW przeznaczonych do instalowania w indywidualnym i komunalnym budownictwie.

Szczegóły konkursu opisane zostały na stronie: http://www.pie.pl/topten.html

Mieszkańcom Małopolski zwracamy uwagę, że nie wszystkie kotły spełniające wymagania klasy 5 według normy PN-EN 303-5:2012 spełniają również wymagania Ekoprojektu, więc w przypadku nowo eksploataowanych urządzeń nie będą mogły być stosowane w Małopolsce od 1 lipca 2017 roku. Zalecamy każdorazowo upewnić się u producenta lub sprzedawcy kotła czy posiada on potwierdzenie spełnienia wymagań Ekoprojektu. Lista urządzeń spełniających te wymagania znajduje się również na stronie: powietrze.malopolska.pl/ekoprojekt

1 lipca 2017 roku w Małopolsce zacznie obowiązywać uchwała antysmogowa dla całego regionu. Oznacza to, że do jej przepisów będą musieli dostosować się wszyscy mieszkańcy województwa małopolskiego. Dotyczy to również osób mieszkających w Krakowie – uchwała antysmogowa dla tego miasta zacznie co prawda obowiązywać dopiero od 1 września 2019 roku, ale w tej chwili samorząd województwa pracuje nad tzw. tymczasową uchwałą antysmogową dla Krakowa. Właśnie trwają konsultacje społeczne przepisów, które mają obowiązywać od 1 lipca 2017 roku do momentu wejścia w życie pierwszej uchwały antysmogowej dla Krakowa (czyli 1 września 2019 roku). Co w praktyce oznaczają wprowadzane przepisy? Sprawdź, co się zmieni.

Antysmogowe ABC

Zarząd Województwa Małopolskiego przyjął projekt przejściowej uchwały antysmogowej dla Krakowa.

Dokument zakłada wprowadzenie od 1 lipca 2017 r. zakazu używania niskiej jakości węgla do ogrzewania domów i mieszkań. Te regulacje dotyczą terenu gminy miejskiej Kraków i będą obowiązywać do momentu wejścia w życie całkowitego zakazu palenia węglem czyli do końca sierpnia 2019 r.

W projekcie tymczasowej uchwały wprowadza się zakaz stosowania w piecach paliw niskiej jakości, które uwalniają do atmosfery najwięcej toksycznych związków i pyłów. Oznacza to, że do ogrzewania domu nie będzie można używać:

1. paliw, w których udział masowy węgla kamiennego lub węgla brunatnego o uziarnieniu 0-5 mm wynosi powyżej 5%,
2. paliw zawierających węgiel kamienny lub węgiel brunatny spełniających w stanie roboczym co najmniej jeden z następujących parametrów:
   • wartość opałowa poniżej 26 MJ/kg,
   • zawartość popiołu powyżej 10%,
   • zawartość siarki powyżej 0,8%;
3. paliw zawierających biomasę o wilgotności w stanie roboczym powyżej 20%.

Przepisy będą obowiązywać do momentu wejścia w życie uchwały antysmogowej dla Krakowa z 2016 r. , która wprowadziła całkowity zakaz palenia węglem i drewnem w piecach, kotłach i kominkach od 1 września 2019 roku.

Teraz nowe przepisy trafiły do konsultacji społecznych – na ich ostateczny kształt będą mogli mieć wpływ zarówno mieszkańcy, organizacje pozarządowej, jak i władze miasta. Konsultacje potrwają do końca marca, a potem, jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, sejmik województwa będzie mógł głosować uchwałę pod koniec kwietnia.

W dniu 16 lutego 2017 roku odbyło się szkolenie dotyczące przygotowania wniosków o dotacje do wymiany kotłów na paliwa stałe ze środków programu PONE Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie. Szkolenie poprowadził Pan Robert Bażela – Kierownik ds. Dotacji w WFOŚiGW w Krakowie. Wzięło w nim udział ok. 120 osób z gmin na terenie województwa Małopolskiego. Obecni mieli okazję zapoznać się jak gminy mogą skorzystać z dofinansowania ze środków WFOŚiGW w Krakowie w ramach „Programu Ograniczenia Niskiej Emisji na terenie województwa małopolskiego”.

Dofinansowanie zadań ze środków WFOŚiGW 2017r. – PONE

Sejmik Województwa Małopolskiego przyjął jednogłośnie 23 stycznia 2017 roku uchwałę w sprawie wprowadzenia na obszarze województwa małopolskiego ograniczeń i zakazów w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw. Jest to pierwsza regulacja w Polsce, która na poziomie całego województwa wprowadza standardy emisji dla kotłów i kominków dopuszczonych do użytkowania oraz eliminuje spalanie paliw złej jakości. Jednocześnie to drugi krok, po przyjęciu 15 stycznia 2016 roku uchwały zakazującej stosowania paliw stałych w Krakowie, do szybkiej poprawy jakości powietrza w całej Małopolsce.

Uchwała zakłada stopniowe wdrażanie przepisów, które w pierwszej kolejności ograniczą powstawanie nowych źródeł emisji, a w perspektywie do roku 2023 wyeliminowane zostaną wszystkie kotły nie spełniające norm emisji.

Od 1 lipca 2017 roku zakazane zostanie spalanie mułów i flotów węglowych, a więc węgla o uziarnieniu poniżej 3mm. Nie będzie również dopuszczone spalanie paliw, które zawierają więcej niż 15% tej drobnej frakcji węgla, co uniemożliwi stosowanie dodatków mułów i flotów węglowych do grubszych frakcji węgla. Uchwała zabrania również spalania drewna i innej biomasy o wilgotności powyżej 20%. W praktyce osiągnięcie wskazanej wilgotności drewna możliwe jest poprzez jego sezonowanie co najmniej 2 lata.

Wszystkie kotły, kominki, piece czy piece typu „koza”, których eksploatacja rozpocznie się po 1 lipca 2017 roku będą musiały spełnić wymagania ekoprojektu w zakresie efektywności energetycznej i norm emisji. Przepis ten dotyczy zarówno nowo powstających budynków, jak również instalowania nowych urządzeń grzewczych w ramach wymiany w istniejących budynkach np. po awarii lub zużyciu starego kotła lub kominka. Wymagania dla kotłów zostały określone w Rozporządzeniu Komisji (UE) 2015/1189 z dnia 28 kwietnia 2015 r. natomiast wymagania dla ogrzewaczy pomieszczeń (kominki, piece) zostały określone w Rozporządzeniu Komisji (UE) 2015/1185 z dnia 24 kwietnia 2015 r. Na stronie powietrze.malopolska.pl/kotly prowadzona jest lista kotłów, kominków i piecy, które spełniają wymagania tych rozporządzeń.

Od 1 stycznia 2023 roku uchwała zakazuje stosowania wszystkich istniejących kotłów nie spełniających norm emisji. W przypadku kotłów, które spełniają wymagania klasy 3 lub klasy 4 termin zakazu ich stosowania został przesunięty na 1 stycznia 2027 roku. Oznacza to, że w ciągu najbliższych 6 lat (w przypadku kotłów klasy 3 lub 4 – w ciągu 10 lat) obecnie stosowane kotły muszą być zastąpione kotłami spełniającymi wymagania ekoprojektu w zakresie efektywności energetycznej i emisji. Kotły klasy 5, których eksploatacja rozpocznie się do 30 czerwca 2017 roku będą mogły być stosowane bez ograniczeń czasowych.

Od 1 stycznia 2023 roku dopuszczone będzie stosowanie jedynie ogrzewaczy pomieszczeń (kominków i piecy), które spełniają wymagania ekoprojektu albo ich sprawność cieplna wynosi co najmniej 80%. Wystarczające jest spełnienie jednego z tych warunków. W przypadku kominka lub pieca, który nie spełnia tych wymagań, dopuszczone jest zastosowanie urządzenia redukującego emisję pyłu np. elektrofiltra, który obniży emisję pyłu do poziomu określonego w przepisach ekoprojektu.

Uchwała nie wprowadza dodatkowych kompetencji dla organów kontrolnych, gdyż wynikają one z już obowiązujących przepisów Prawa ochrony środowiska, ustawy o Policji i innych ustaw. Kontrole przestrzegania wymagań uchwały mogą być prowadzone przez straż miejską i gminną, upoważnionych pracowników gmin, policję i inne organy (powiatowy inspektorat nadzoru budowlanego, wojewódzki inspektorat ochrony środowiska), a w przypadku naruszenia przepisów uchwały, mieszkaniec może być ukarany mandatem do 500 zł lub grzywną do 5 000 zł.

Informacje o uchwale antysmogowej

Zarząd Województwa Małopolskiego przyjął projekt uchwały antysmogowej dla Małopolski. To dokument, który od połowy przyszłego roku ma wprowadzać całkowity zakaz spalania mułów i flotów węglowych w piecach i kominkach na terenie całego województwa oraz wyeliminować montowanie kotłów, które nie spełniają norm ekoprojektu.

Najważniejszymi założeniami uchwały antysmogowej dla Małopolski jest ograniczenie powstawania nowych źródeł niskiej emisji i wprowadzenie zakazu instalowania tzw. kopciuchów, czyli kotłów, które nie spełniają żadnych norm emisji zanieczyszczeń. Uchwała ma także wprowadzić od lipca 2017 roku zakaz palenia w piecach mułami i flotami węglowymi oraz mokrym drewnem (o wilgotności powyżej 20%). W tej chwili do sprzedaży – głównie w Małopolsce i na Śląsku – trafia 800 tys. ton mułów, czyli odpadów węglowych. W efekcie ponad 98% mieszkańców regionu oddycha powietrzem, w którym nawet 10-krotnie przekroczone są dopuszczalne poziomy rakotwórczego benzo(a)pirenu, a ponad 4 tys. osób rocznie umiera na choroby będące następstwem zanieczyszczonego powietrza. Koszty związane z leczeniem chorych z powodu zanieczyszczeń powietrza i ich nieobecnością w pracy szacuje się na 3 mld zł rocznie.

Na dostosowanie się do przepisów uchwały w zakresie istniejących instalacji grzewczych, mieszkańcy będą mieli czas do końca 2022 roku, a w przypadku korzystania z kotła spełniającego wymagania emisyjne na poziomie co najmniej klasy 3, ten okres będzie wydłużony do końca 2026 roku.

Treść projektu uchwały dostępna jest na stronie www.powietrze.malopolska.pl/antysmogowa. Uwagi i wnioski do projektu dokumentu kierować można w terminie do 5 stycznia 2017 r., elektronicznie na adres e-mail: [email protected] lub pisemnie na adres: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Departament Środowiska, ul. Racławicka 56, 30-017 Kraków.

Zapraszamy do udziału w konferencji „Powietrze ponad granicami – uchwała antysmogowa jako narzędzie poprawy jakości powietrza”, która odbędzie się 23 listopada 2016 r. w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie. Po konferencji, od godziny 16:00 rozpocznie się spotkanie konsultacyjne projektu Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego.

Program konferencji:

12:00-12:20 Powitanie uczestników spotkania – Wojciech Kozak, Wicemarszałek Województwa Małopolskiego

12:20-12:40 Planowane działania na rzecz poprawy jakości powietrza w województwie małopolskim – Tomasz Pietrusiak, Z-ca Dyrektora Departamentu Środowiska, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego

12:40-13:40 Strategia poprawy jakości powietrza w Polsce – moderowany panel dyskusyjny z ekspertami i głosami z sali
Moderator: Pan Jacek Bańka – Radio Kraków
Uczestnicy:
– Wojciech Kozak – Wicemarszałek Województwa Małopolskiego,
– Marzena Wodzińska – Członek Zarządu Województwa Wielkopolskiego,
– Przedstawiciel Ministerstwa Rozwoju,
– Blanka Romanowska – Kierownik Referatu ds. planowania i sprawozdawczości oraz polityki ekologicznej, Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego,
– Maciej Zathey – Dyrektor Instytutu Rozwoju Terytorialnego we Wrocławiu,
– Marcin Podgórski – Dyrektor Departamentu Gospodarki Odpadami oraz Pozwoleń Zintegrowanych i Wodnoprawnych, Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego,
– Andrzej Guła – Prezes Krakowskiego Alarmu Smogowego.

13:40-14:00 Przerwa kawowa

14:00-15:00 Rozwiązania na rzecz poprawy jakości powietrza na szczeblu gminnym pod kątem uchwały antysmogowej moderowany panel dyskusyjny z ekspertami i głosami z sali
Moderator: Pan Jacek Bańka – Radio Kraków
Uczestnicy:
– Witold Śmiałek – Doradca Prezydenta Miasta Krakowa ds. Jakości Powietrza,
– Mateusz Klinowski – Burmistrz Wadowic,
– Wiktor Łukaszczyk – Zastępca Burmistrza Miasta Zakopane,
– Marta Wieciech-Kumięga – Dyrektor Wydziału Ochrony Środowiska, Urząd Miasta Nowy Sącz,
– Marek Kaczanowski – Dyrektor Wydziału Ochrony Środowiska, Urząd Miasta Tarnowa.

15:00-15:30 Lunch

Ze względów organizacyjnych proszę o potwierdzenie udziału w konferencji na adres e-mail: [email protected]

Konsultacje projektu Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego

16:00-16:15 projekt aktualizacji Programu Ochron Powietrza dla województwa małopolskiego – Aneta Lochno – ATMOTERM S.A

16:15-16:25 Opinia do projektu aktualizacji Programu Ochrony Powietrza dla województwa małopolskiego – Anna Majchrzak – NILU Polska

16:25-17:30 Wystąpienia oraz dyskusja w ramach konsultacji projektu Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego

Wyniki badań przeprowadzone przez Krakowski Alarm Smogowy w ramach realizacji projektu zintegrowanego LIFE „Wdrażanie Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego – Małopolska w zdrowej atmosferze” wskazują, że zaledwie co piaty budynek jednorodzinny w Małopolsce ogrzewany jest źródłami, które nie wywierają negatywnego wpływu na jakość powietrza.

Węglem i drewnem ogrzewanych jest ponad 400 tys. domów jednorodzinnych. Aż 60% domów (300 000 gospodarstw) wyposażonych jest w kotły zasypowe, w których można spalić wszystko, w tym węgiel złej jakości czy śmieci. Co więcej, ponad 50% tych kotłów to urządzenia wiekowe – 12 lat i więcej. Urządzenia tego typu nazywane są „kopciuchami” właśnie ze względu na kłęby dymu, a wraz z nim ogromne ilości zanieczyszczeń, jakie z siebie wypuszczają podczas użytkowania.

Taki stan rzeczy sprawia, że to właśnie sektor mieszkaniowy stanowi główne źródło zanieczyszczenia pyłem oraz benzo(a)pirenem w naszym regionie. Emisja z niskich kominów (głównie domów) odpowiada za 57% emisji pyłu PM10 w naszym województwie, 69% emisji pyłu PM2,5 oraz ponad 90% emisji benzo(a)pirenu .

27% małopolskich domów (142 tysiące) nie ma żadnego ocieplenia ścian zewnętrznych. W tych domach energia cieplna zamiast służyć ogrzewaniu pomieszczeń ucieka przez nieszczelne ściany.

Większość właścicieli domów jednorodzinnych (77%) nie myśli obecnie o wymianie kotłów. Oznacza to, iż bez regulacji oraz programów wsparcia finansowego w nadchodzących latach nie nastąpi znaczący postęp w likwidacji źródeł smogu.

Raport z badań stanu technicznego budynków jednorodzinnych w Małopolsce

Do 30 listopada 2016 r. potrwają konsultacje społeczne projektu uchwały Sejmiku Województwa Małopolskiego w sprawie aktualizacji Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego.

Przedmiotem dokumentu są długoterminowe działania naprawcze, plan działań krótkoterminowych oraz uszczegółowienie zagadnień związanych z inwentaryzacją źródeł emisji, analizą jakości powietrza i opisem uwarunkowań ekonomicznych, ekologicznych i lokalnych wybranych kierunków działań naprawczych.

Projekt Programu dostępny jest na stronie Biuletynu Informacji Publicznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego w dziale Konsultacje Projektów oraz pod adresem powietrze.malopolska.pl/aktualizacja-pop/

Uwagi i wnioski do projektu dokumentu kierować można elektronicznie na adres e-mail: [email protected] lub pisemnie na adres: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Departament Środowiska, ul. Racławicka 56, 30-017 Kraków.

Organem właściwym do rozpatrzenia uwag i wniosków jest Zarząd Województwa Małopolskiego.

Ponadto, w ramach konsultacji społecznych 23 listopada 2016 r. o godz. 16:00 w siedzibie Muzeum Lotnictwa Polskiego, przy al. Jana Pawła II 39 w Krakowie odbędzie się otwarte spotkanie konsultacyjne dla wszystkich zainteresowanych osób.

Projekt Programu zostanie przedłożony Sejmikowi Województwa Małopolskiego do końca stycznia 2017 roku.

W ramach opracowania aktualizacji Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego analizowane są warianty wprowadzenia uchwały antysmogowej dla Małopolski. Priorytetem jest powstrzymanie przyrostu nowych źródeł niskiej emisji. Obecnie pomimo wymiany około 4 tys. kotłów węglowych rocznie, jednocześnie powstaje około 12 tys. nowych źródeł które nie muszą spełniać żadnych norm emisyjnych. Uchwała antysmogowa dla Małopolski może wprowadzić obowiązek, aby nowe źródła – już po przyjęciu uchwały w 2017 roku spełniały wymagania klasy 5. Jednocześnie wyeliminowane zostanie spalanie mułów i flotów węglowych a dla drewna postawione zostanie wymaganie stosowanie jedynie suchego, sezonowanego drewna, dzięki czemu zapewnione będzie jego czyste i bardziej efektywne spalanie. Regulacja może wyznaczyć również rok docelowy 2023, do którego wszystkie funkcjonujące pozaklasowe kotły powinny zostać zastąpione kotłami klasy 5. Takie rozwiązanie pozwoli na wykorzystywanie lokalnych zasobów polskiego węgla i drewna w nowoczesnych i wysokosprawnych urządzeniach grzewczych co pozwoli na osiągnięcie w Małopolsce jakości powietrza spełniającej wymagane normy.

Oszacowane łączne koszty wdrożenia obowiązku stosowania kotłów 5 klasy do 2023 roku to około 4,8 mld zł, które w części będą finansowane ze źródeł zewnętrznych. Jednak obniżenie emisji zanieczyszczeń w wyniku wdrożenia uchwały antysmogowej w wariancie kotłów klasy 5 pozwoli na uzyskanie docelowych oszczędności kosztów zdrowotnych szacowanych na poziomie 2,8 mld zł rocznie.

W ramach przygotowania aktualizacji Programu ochrony powietrza dla Małopolski przeanalizowane zostały efekty różnych wariantów działań ograniczenia niskiej emisji. Wykazały one jednoznacznie, że zarówno kontynuacja prowadzenia dotychczasowych działań bez uregulowania emisji z kotłów na poziomie województwa, jak również regulacje które wprowadzą łagodniejsze wymagania klasy 3 lub 4, nie przyniosą wystarczającego efektu w postaci dotrzymania norm jakości powietrza. O ile możliwe byłoby dotrzymanie średniorocznych norm dla pyłu PM10, to osiągnięcie obowiązujących od 2020 roku norm pyłu PM2,5 oraz osiągniecie na znacznym obszarze poziomu docelowego bezno(a)pirenu wymaga zastosowania nowoczesnych kotłów na paliwa stałe co najmniej klasy 5. Nawet w tym wariancie dojście do docelowych poziomów benzo(a)pirenu na newralgicznych obszarach będzie wymagało podjęcia działań dodatkowych – bliźniaczych działań ograniczających niską emisję w województwie śląskim, aby ograniczyć napływ zanieczyszczeń do Małopolski zachodniej oraz preferencji (np. w ramach programów dofinansowania) dla rozwoju sieci ciepłowniczych i czystych źródeł ciepła w większych miastach Małopolski, np. Nowym Sączu, Nowym Targu, Bochni, Wadowicach, Miechowie.

Dzięki zapoczątkowanym w Małopolsce wymaganiom udzielania dofinansowania wyłącznie dla nowoczesnych kotłów na paliwa stałe klasy 5 w ciągu ostatnich 2 lat producenci kotłów dokonali znaczącego postępu w konstrukcji nowoczesnych urządzeń. Obecnie już ponad 30 modeli kotłów co najmniej piętnastu różnych producentów spełnia wymagania najwyższej klasy emisyjnej a z miesiąca na miesiąc nowe modele przechodzą akredytowane badania. Lista niskoemisyjnych urządzeń grzewczych prowadzona jest na stronie www.powietrze.malopolska.pl/kotly

Przyjęcie uchwały antysmogowej dla Małopolski wprowadzającej wymóg stosowania kotłów klasy 5 to szansa na rozwój polskich firm produkujących nowoczesne i wysokosprawne urządzenia grzewcze przy wykorzystaniu lokalnych zasobów węgla i drewna. Od 2020 roku unijne regulacje wprowadzą zakaz sprzedaży na obszarze całej UE kotłów nie spełniających tzw. wymagań ekoprojektu czyli emisji zanieczyszczeń odpowiadających klasie 5. Ministerstwo Rozwoju ograniczenie sprzedaży kotłów poniżej klasy 5 od 2018 roku. Wprowadzenie uchwały antysmogowej w Małopolsce pozwoli uniknąć wzmożonej dystrybucji urządzeń grzewczych nie spełniających norm przed terminem wejścia regulacji unijnej i krajowej. Dzięki temu Małopolska nie stanie się rynkiem zbytu dla pozaklasowych urządzeń grzewczych, co spowodowałoby utrzymanie wysokiej emisji zanieczyszczeń przez kolejne lata ich eksploatacji.

Analiza wariantów uchwały antysmogowej dla Małopolski

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie oddalił złożone skargi na uchwałę Sejmiku Województwa Małopolskiego z 15 stycznia 2016 r. w sprawie wprowadzenia na obszarze Gminy Miejskiej Kraków ograniczeń w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw. WSA w Krakowie potwierdził, że uchwała została podjęta zgodnie z prawem przy zachowaniu wymaganych elementów i procedury.

Przyjęcie przez Sejmik Województwa Małopolskiego uchwały antysmogowej dla Krakowa wprowadzającej od 1 września 2019 roku całkowity zakaz stosowania paliw stałych w kotłach, piecach i kominkach to odpowiedź na postulaty Krakowian domagających się radykalnych działań na rzecz poprawy jakości powietrza. Głos mieszkańców został poparty stanowiskiem Prezydenta Miasta Krakowa oraz przyjętą jednogłośnie uchwałą Rady Miasta Krakowa popierającą przygotowane rozwiązanie. W konsultacjach społecznych 4,6 tys. osób osób (96,5 % biorących udział w konsultacjach) jednoznacznie opowiedziało się za przyjęciem całkowitego zakazu stosowania paliw stałych w Krakowie.

Zarząd Województwa Małopolskiego konsekwentnie dążył do przyjęcia dla Krakowa rozwiązania, które będzie adekwatne do skali występujących poziomów zanieczyszczenia powietrza oraz specyficznych dla tego miasta warunków topograficznych i meteorologicznych, które wpływają na większą kumulację zanieczyszczeń. Mimo niekorzystnych wyroków WSA i NSA wobec poprzedniej uchwały z 2013 roku, inspirowana przez Małopolskę i przeprowadzona przez Posła Tadeusza Arkita tzw. ustawa antysmogowa z 2015 roku umożliwiła ponowne przygotowanie i przyjęcie uchwały, której celem jest poprawa jakości powietrza w Krakowie.

Uchwała antysmogowa dla Krakowa już po pierwszych latach okazuje się sukcesem, gdyż przekłada się na znaczącą ilość zlikwidowanych starych pieców węglowych. Pod tym względem Kraków jest liderem – na ponad 10,0 tys kotłów zlikwidowanych w ostatnich 3 latach w Małopolsce, aż 7,8 tys. przypada na sam Kraków. Oznacza to zmniejszenie emisji pyłu PM10 o około 277 ton i PM2,5 o około 275 ton oraz rakotwórczego bezno(a)pirenu o 159 kg. W Krakowie pozostało nadal do likwidacji około 15 tys. pieców węglowych.

Przyjęcie uchwały antysmogowej dla Krakowa było niezbędne, aby doprowadzić do poprawy jakości powietrza w możliwie najkrótszym czasie. Prowadzone dotychczas działania w zakresie jedynie dotowania wymiany pieców i kotłowni węglowych pomimo zaangażowania dużych środków publicznych były nieskuteczne, gdyż nie ograniczały powstawania nowych źródeł emisji. Przyjęcie uchwały dla Krakowa stało się również inspiracją dla innych regionów Polski do poważnego zainteresowania się tematem jakości powietrza i podjęcia działań zmierzających do ograniczenia poziomu zanieczyszczenia.